Οι Ψαλμοί του προφήτου και Βασιλέως Δαυίδ

Ο βασιλιάς Δαυίδ ήταν και εξαιρετικός δεξιοτέχνης μουσικός. (μάλιστα εφηύρε και κατασκεύασε όργανα για λατρευτική χρήση) Επιδέξιος κιθαρωδός, ψαλμωδός και ποιητής, απολάμβανε να γράφει και να ψάλλει ύμνους δοξολογίας για τον Θεό, τον Θεό που τόσο αγαπούσε και λάτρευε και Του ήταν αφοσιωμένος με όλη την ψυχή και την καρδιά του. Συνέθεσε, λοιπόν, ύμνους - Ψαλμούς.

Οἱ ψαλμοί, ἕνα θεόπνευστο βιβλίο γιά ὅλες τίς περιπτώσεις τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς.
Οἱ ψαλμοί εἶναι ἔργο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ἕνας ἁγιορείτης Γέροντας κρατώντας τό ψαλτήρι ἔλεγε:"Ὁ Θεός ἔσκυψε καί εἶπε στό παιδί του τόν Δαβίδ αὐτά πού θέλει ν' ἀκούη"!

"Τά νοήματα τῶν ψαλμῶν ἀθόρυβα ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ τά ἀποτυπώνει στά πιό βαθειά ἱερά βάθη τῆς καρδιᾶς. Ἔτσι ἡ καρδιά φωτίζεται καί μέ τή σειρά της θερμαίνει πνευματικά τό συναίσθημα, τή λογική καί τή θέληση, ἐνῶ παράλληλα ἐπηρεάζει θετικά τίς σχέσεις μέ τόν Θεό καί μέ τόν ἔξω κόσμο. Γι' αὐτό ἡ Ἐκκλησία μας, φιλάνθρωπα σκεπτόμενη, περιέλαβε τούς ψαλμούς στίς καθημερινές προσευχές.
(στίς Ἱ. Μονές μέσα στή ροή τῶν ἀκολουθιῶν σ' ὅλη τήν διάρκεια τοῦ ἡμερονυκτίου, διαβάζονται περίπου ἑξήντα ψαλμοί)

Ἀνάλογα μέ τή θεολογική τους σύσταση καί τή θεολογική τους ἰδιομορφία διακρίνονται γενικά σέ δοξολογικούς, εὐχαριστίας, πένθους, μετανοίας, διδακτικούς, μεσσιακούς καί ἐσχατολικούς. Κέντρο τους εἶναι ὁ Ἅγιος Θεός, ἐνῶ στό φωτεινό ὁρίζοντα τῆς περιφερείας τους "ὁ ἄνθρωπος εἶναι κατενώπιον τοῦ Θεοῦ".

Σάν γλυκύς συνοδοιπόρος, γράφει ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης, τοῦ ἀνθρωπίνου βίου ὁ προφήτης Δαβίδ βρίσκεται σέ ὅλους τούς δρόμους τῆς ζωῆς καί ἀναστρέφεται πρόσφορα μέ ὅλες τίς πνευματικές ἡλικίες καί εἶναι κοντά σέ κάθε παράταξη πού προκόβει. Παίζει μέ ὅσους νηπιάζουν, ὅπως θέλει ὁ Θεός, μέ τούς ἄνδρες συναγωνίζεται, παιδαγωγεῖ τή νεότητα, ὑποστηρίζει τά γηρατειά, γίνεται στούς πάντες τά πάντα. Γίνεται τό ὅπλο τῶν στρατιωτῶν, ὁ προπονητής τῶν ἀθλητῶν, ἡ παλαίστρα ὅσων γυμνάζονται, τό στεφάνι τῶν νικητῶν, ἡ χαρά τοῦ τραπεζιοῦ, ἡ παρηγοριά στίς κηδεῖες. Δέν ὑπάρχει τίποτε ἀπό τή ζωή μας πού νά εἶναι ἀμέτοχο ἀπό αὐτή τή χάρη".

Ὁ Μ. Βασίλειος λέγει ὅτι:" Ὁ ψαλμός ἀποκοιμίζει τήν ἀγριότητα τῆς ψυχῆς......εἶναι γαλήνη τῶν ψυχῶν μας· μᾶς δίδει ὡσάν ἕνα βραβεῖον τήν εἰρήνην, μέ τό νά καθησυχάζη τήν ταραχήν καί τά κύματα τῶν λογισμῶν μας. Διότι καταπραΰνη τόν θυμόν τῆς ψυχῆς καί χαλιναγωγεῖ τήν πρός τήν ἀσωτίαν καί ἀκολασίαν κλίσιν τοῦ ἀνθρώπου....Ὁ Ψαλμός εἶναι συμβοηθός τῆς φιλίας, ἕνωσις τῶν χωρισμένων, μέσον πρός συμφιλίωσιν τῶν ἐχθρευομένων. Μᾶς δίδει καί τό μέγιστον ἀπό ὅλα τά ἀγαθά, μᾶς δίδει τήν ἀγάπην. Διώκει τούς δαίμονας καί προσκαλεῖ τήν βοήθειαν τῶν Ἀγγέλων. Εἶναι ὅπλον ἐναντίον τῶν νυκτερινῶν φόβων μας καί ἀνάπαυσις ἀπό τούς ἡμερινούς κόπους".

Ὁ κάθε ψαλμός διαπραγματεύεται πολλά θέματα καί ἐκτός αὐτοῦ μέσα του "κρύβει" καί τήν πνευματική ἑρμηνεία ἀναγωγική (ἀπό τά ὁρατά σέ ἀνεβάζει στά πνευματικά).

Ὁ μακαριστός γέροντας Παΐσιος ἔλεγε γιά τούς ψαλμούς: "Εὐλογημένη ψυχή, τίποτε δέν εἶναι ἀδύνατο στό Θεό. Ζήτα του μέ εὐγένεια αὐτό πού θέλεις. Ἐάν δυσκολεύεσαι, διάβασε τούς ψαλμούς τοῦ Δαβίδ. Θά δῆς ἐκεῖνος μέ τί τρόπο ζητοῦσε ἀπό τό Θεό καί ἐλάμβανε αὐτό πού ποθοῦσε". "Ὅσοι ἀπομακρύνονται ἀπό τό Χριστό, στεροῦνται τόν θεῖο φωτισμό, γιατί ἄφησαν τό προσήλιο σάν τούς ἀνοήτους καί πηγαίνουν στό ἀνήλιο....Βλέπετε τό Ψαλτήρι πού εἶναι γραμμένο μέ θεῖο φωτισμό, τί βαθειά νοήματα ἔχει! Μάζεψε, ἄν θέλης ὅλους τούς θεολόγους, ὅλους τούς φιλολόγους, καί θά δῆς ὅτι ἕναν ψαλμό μέ τέτοιο βάθος δέν μποροῦν νά φτιάξουν! Ἐνῶ ὁ Δαβίδ ἦταν ἀγράμματος, ἀλλά βλέπεις καθαρά πῶς τόν ὁδηγοῦσε τό πνεῦμα τοῦ Θεοῦ".

"Πῆγε κάποιος οἰκογενειάρχης στόν Γέροντα καί τοῦ εἶπε γιά τίς κτηματικές ἀδικίες πού ἔγιναν εἰς βάρος του.:" Ἐγώ δέν στενοχωριέμαι γιά τήν ἀδικία γιατί δαβάζω τό Ψαλτήρι. Ἕνα Κάθισμα τό ἀπόγευμα καί δυό Καθίσματα πρίν ξημερώση. Σχεδόν τό ἔμαθα ἀπ' ἔξω. Κανένας Ψαλμός δέν λέει ὅτι οἱ ἄδικοι ἔκαναν προκοπή. Ἐνῶ τούς δικαίους τούς σκέφτεται ὁ Θεός. Ἐγώ Πάτερ μου δέν λυπᾶμαι τά κτήματα πού ἔχασα, ἀλλά λυπᾶμαι τά ἀδέλφια μου πού χάνουν τήν ψυχή τους".

Ὁ δέ Γέροντας Πορφύριος σέ ἐρώτηση ἑνός συνομιλητή του τί κάνει τίς νύκτες, ἀπάντησε:"Διαβάζω τούς ψαλμούς τοῦ Δαβίδ, ἀλλά μέ πίστη στό νόημα τῶν λέξεων πού διαβάζω. Πῶς νά στό πῶ, ἔχουν δύναμη οἱ ψαλμοί, πολύ μεγάλη δύναμη, γιατί γράφτηκαν μέ πολλά δάκρυα καί πολλή ταπείνωση. Τέτοια ταπεί-νωση, πού ὁ ἴδιος ὁ Θεός εἶπε: "βρῆκα ἀνάπαυση μόνο στήν καρδιά τοῦ Δαβίδ".

Γιά τήν ἀγωγή τῶν παιδιῶν ἔλεγε ὁ Γέροντας:
"Ἡ μητέρα πρέπει νά προσεύχεται πολύ κατά τήν περίοδο τῆς κυήσεως καί ν' ἀγαπάη τό ἔμβρυο, νά χαϊδεύη τήν κοιλιά της, νά διαβάζη ψαλμούς, νά ψάλλη τροπάρια νά ζῆ ζωή ἁγία".

Γιά τήν μεγάλη πνευματική ἀξία τῶν ψαλμῶν ὁ ἀναγνώστης θά τό διαπιστώση ὅταν τούς μελετᾶ μέ ταπείνωση.

Κύριε, καταφυγὴ ἐγενήθης ἡμῖν ἐν γενεᾷ καὶ γενεᾷ

Ο μακαριστός Γέρων Αθανάσιος Μυτιληναίος, στην ένατη ομιλία του για το βιβλίο των Ψαλμών της Π. Διαθήκης, αναλύει τον 89ο και αρχαιότερο Ψαλμό, που είναι μια προσευχή που έχει γραφεί από τον Μωυσή, με την οποία ζητά να συγχωρήσει ο Θεός τον λαό, που είχε αμαρτήσει ενώπιόν Του, και να τον προστατεύει.

http://www.pemptousia.gr/2018/02/kirie-katafig%E1%BD%B4-%E1%BC%90gen%E1%BD%B5this-%E1%BC%A1m%E1%BF%96n-%E1%BC%90n-gene%E1%BE%B7-ka%E1%BD%B6-gene%E1%BE%B7/

Ερμηνεία του πρώτου Ψαλμού του Ψαλτηρίου

– αειμνήστου καθηγητού του Πανεπ. Αθηνών, Βασιλείου Βέλλα.

Καταχωρήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2011 από τον/την admin

1 Μακάριος ανήρ,
ός ούκ επορεύθη εν βουλή ασεβών και εν οδώ αμαρτωλών ούκ έστη και επί καθέδρα λοιμών ούκ εκάθισεν
2 αλλ’ ή εν τω νόμω Κυρίου το θέλημα αυτού
και εν τω νόμω αυτού μελετήσει ημέρας και νυκτός.
3 Και έσται ώς το ξύλον το πεφυτευμένον παρά τας διεξόδους των υδάτων,
ο τον καρπόν αυτού δώσει εν καιρώ αυτού και το φύλλον αυτού ούκ απορρυήσεται και πάντα, όσα άν ποιή, κατευοδωθήσεται.
4 Ούχ ούτως οι ασεβείς, ουχ ούτως!
άλλ’ ή ώςεί χνούς, όν εκρίπτει ο άνεμος από προσώπου της γης.
5 Διά τούτο ούκ αναστήσονται οι ασεβείς εν κρίσει
ουδέ αμαρτωλοί εν βουλή δικαίων.
6 ΄Οτι γινώσκει Κύριος οδόν δικαίων
και οδός αμαρτωλών απολείται.

Στχ. 1. Από του πρώτου στίχου καθορίζεται σαφώς το όλον θέμα του ψαλμού, ο μακαρισμός του ευσεβούς ανθρώ¬που, του οποίου η ευσέβεια χαρακτηρίζεται κατ’ αρνητικόν και θετικόν τρόπον. Ευσεβής είναι εκείνος, όστις δέν πο¬ρεύεται κατά την βουλήν, τας σκέψεις, τας επιθυμίας των ασεβών, δέν βαδίζει την οδόν των αμαρτωλών και δέν κάθηται, δέν παρευρίσκεται, εις τον τόπον, όπου συναθροί¬ζονται οι φθοροποιοί (= λοιμοί) άνθρωποι, οι χλευασταί κατά το εβραικόν κείμενον. εν άλλαις λέξεσι, δέν μετέχει των συσκέψεων των κακών τούτων ανθρώπων. Τα τρία ρή¬ματα «επορεύθη -έστη- εκάθισε», κατά κλίμακα διατε¬ταγμένα, δεικνύουν τρία στάδια της ανθρωπίνης ενεργείας. Μακάριος κατά τον ποιητήν είναι εκείνος, όστις ουδεμίαν επικοινωνίαν έχει μετά των ανθρώπων, τους οποίους διά τριών λέξεων χαρακτηρίζει ώς «ασεβείς, αμαρτωλούς, λοι¬μούς» (χλευαστάς). οι ασεβείς ούτοι, ώς εκ του όλου ψαλ¬μού φαίνεται, είναι εκείνοι, οι οποίοι δέν μελέτων τον Νόμον, αλλά ελευθεριώτερον προς αυτόν εφέροντο και εχλεύαζον είτε τους προσκεκολλημένους εις την μελέτην και το γράμμα του Νόμου, ειτε την πίστιν της ανταποδόσεως του καλού και του κακού, την οποίαν εν τοις επομένοις στίχοις αναπτύσσει ο ποιητής. Πρόκειται δε κατά πάσαν πιθανότητα περί ανθρώπων Ιουδαίων, διότι ο Εθνι¬κός κόσμος εθεωρείτο πάντοτε ασεβής ώς μή αποδεχόμε¬νος την Ισραηλ. θρησκείαν και τον Νόμον. Τοιούτου εί¬δους ασεβείς και χλευασταί Ιουδαίοι δέν θα έλειπον από κάθε εποχήν. Αλλά το αξιοσημείωτον είναι, ότι οι τοιούτοι ασεβείς παρουσιάζονται εν τω ημετέρω ψαλμώ συσκεπτόμενοι, συνερχόμενοι και αποτελούντες ιδίαν τάξιν, ίσως συλλόγους. Τούτο, εν συνδυασμώ προς τον επόμενον στίχον, όστις μας φέρει εις βραδυτέρους χρόνους, μας παρέ¬χει ισως την ένδειξιν να αναζητήσωμεν τους ασεβείς τού¬τους μεταξύ εκείνων των Ιουδαίων των Ελληνιστικών χρόνων, οι οποίοι, υπό του Ελληνικού πνεύματος και του πολιτισμού θιγέντες, ελευθεριώτερον πως εφέροντο προς τον Ισραηλιτικόν Νόμον, γενόμενοι ούτω πρόδρομοι των μετά ταύτα Ελληνιστών Ιουδαίων, οι οποίοι εζήτουν να φέρουν εις επαφήν την Ισραηλιτικήν Θρησκείαν προς την Ελληνικήν φιλοσοφίαν.
Στχ. 2. εν τω στίχω τούτω χαρακτηρίζεται θετικώς ή ευσέβεια. εν αντιθέσει προς τους ανωτέρω ασεβείς, του ευσεβούς ή θέλησις, ή επιθυμία, ή ευχαρίστησις κατά το Εβραικόν, είναι ο Νόμος. Χαρά του και τέρψις είναι ο Νόμος, η γνώσις αυτού. τον Νόμον δε τούτον μελετά ημέραν και νύκτα, δηλαδή ψελλίζει, μουρμουρίζει κατά το Εβραικόν, επαναλαμβάνων από μνήμης ολόκληρα τεμάχια του Νόμου, ώς και σήμερον ο γνήσιος Ιουδαίος, καθήμε¬νος επί της γης οκλαδόν, ψελλίζει τεμάχια του Νόμου, κινών συγχρόνως ρυθμικώς και το σώμα του. Πέραν του Νό¬μου ουδέν ο ευσεβής θέλει να γνωρίζη. Εδώ προφανώς προυποτίθεται γραπτός Νόμος, είδος τι κανόνος, συλλογής των Νόμων. Η ευσέβεια, και επομένως και η θρησκεία, παρίσταται εδώ ώς συγκεντρουμένη εις την γνώσιν του Νόμου. Δέν είναι ενταύθα οι δημιουργικοί χρόνοι της προ¬φητικής περιόδου, άλλ’ η περίοδος των επιγόνων, οι οποίοι, ανίκανοι να δημιουργήσουν τι το πρωτότυπον, προσκολ¬λώνται στερεά εις την παραδοθείσαν πνευματικήν κληρονομίαν των προγόνων και εκ ταύτης σύρουν όχι το πνευματικώτερον στοιχείον, την προφητικήν λ.χ. διδασκαλίαν, αλ¬λά τον Νόμον, τον ρυθμίζοντα τας εξωτερικάς εκφάνσεις της θρησκευτικής ζωής. Εις τούτο όμως τους αναγκάζει ένας σπουδαίος ιστορικός λόγος. ο Ιουδαισμός πάντοτε μέν, ιδία όμως κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους, αντιμε¬τώπιζε τον κίνδυνον της φυλετικής αυτού αφομοιώσεως και κατ’ ακολουθίαν, και της απωλείας ή τουλάχιστον παρα¬φθοράς της θρησκείας αυτού. ο κίνδυνος δε ούτος κατέ¬στη απειλητικώτερος μετά την επιστροφήν εκ της Βαβυλω¬νίου αιχμαλωσίας και ιδία κατά τους Ελληνιστικούς χρό¬νους, οπότε η μεγάλη αφομοιωτική δύναμις του Ελληνικού πολιτισμού ήρχισε γοργά να μεταμορφώνη την όψιν της Ανατολής και να επιδρά και επ’ αυτών των Ιουδαίων, δημιουργούσα τους ασεβείς του ημετέρου ψαλμού. Κατά των τοιούτων εξωτερικών εχθρών αμύνεται ο Ιουδαισμός προς διάσωσιν της φυλετικής οντότητος. προς τούτο δέν ευρί¬σκει άλλο τελεσφορώτερον μέσον παρά την Θρησκείαν, ήτις διέκρινε αυτόν από των λοιπών λαών. και πάλιν εκ της θρησκείας δέν τονίζει τα καθαρώς θεωρητικά στοιχεία, τα οποία και ακατανόητα παρά τω λαώ είναι και ευκόλως δύνανται να επιφέρουν σύγχυσιν, αλλά τα εξωτερικά, τα απτά στοιχεία, τα οποία εμφανώς χωρίζουν τον Ιουδαίον από τον μή τοιούτον, τα καθοριζόμενα υπό του Νόμου. Εντεύθεν, πρώτον μέλημα των Ιουδαίων ήτο να ιδρύσουν μετά την Βαβυλώνιον αιχμαλωσίαν τον ναόν, όστις ώς ορατόν σημείον έμελλε να συγκεντρώση και συσπειρώση την Ιουδαικήν κοινότητα και έπειτα να υπερτονίσουν άλλα εξωτερικά του Νόμου σημεία, το Σάββατον, την περιτομήν, τας πλύσεις και καθάρσεις, τας εορτάς, τας θυσίας κ.λπ., πάν ό,τι εξωτερικόν ο Νόμος περιείχε. Ούτω δημιουργείται ο τύπος του Ιουδαίου του ημετέρου ψαλμού, του προσκεκολλημένου στερρώς εις τον Νόμον. Όσον περιωρισμένος και άν μας φαίνεται σήμερον ο τύπος ούτος, όμως παραμέ¬νει αληθές, ότι ούτω ο Ιουδαισμός κατώρθωσε ν’ αποφύγη το τεράστιον αφομοιωτικόν ρεύμα των χρόνων εκείνων και να σώση την Εθνικήν υπόστασίν του και μετ’ αυτής την θρησκείαν. Βεβαίως, η θρησκεία των χρόνων τούτων είναι θρησκεία του Νόμου, δημιουργούσα τον τύπον, τον προσκεκολλημένον εις τους εξωτερικούς τύπους, αλλά διά της τοιαύτης θρησκείας εσώθη η φυλετική υπόστασις των Ιου¬δαίων και μετ’ αυτής ολόκληρος η πνευματική κληρονομιά των. Μακαρισμόν του ευσεβούς έχει και ο Ιερεμίας 17,5 έξ., αλλά κατά τον Προφήτην τούτον, ευσεβής είναι ο έχων πίστιν και πεποίθησιν εις τον Θεόν και ασεβής ο πεποιθώς επί τας ανθρωπίνους δυνάμεις.
Στχ. 3. Ώς ανταμοιβή της ευσεβείας έρχεται η ευλογία του Θεού επί τον ευσεβή, ο οποίος παρίσταται ώς το δένδρον εκείνο, το οποίον, πεφυτευμένον παρά τα ρυάκια και ποτιζόμενον με άφθονα ύδατα, φέρει καρπόν και μάλι¬στα εις τον κατάλληλον χρόνον (= εν καιρώ) και είναι αειθαλές, στολισμένον πάντοτε με καταπράσινα φύλλα. Η εικών του καρποφορούντος και πάντοτε θάλλοντος δέν¬δρου είναι ωραιοτάτη και περισσότερον εντυπωσιακή εις τον άνθρωπον, όστις ζή εις την ξηράν και άνυδρον Παλαιστίνην (Πρβλ. και ψαλμ. 51,10. 91,13. Ιώβ 29,19).
Στχ. 4. το από του στίχου τούτου αρχόμενον δεύτερον μέρος του ψαλμού, ασχολείται με την τύχην των ασεβών, των οποίων την διαγωγήν δέν περιγράφει, υπεδήλωσεν όμως αυτήν εν στίχω 1. και την τύχην του ασεβούς ο ποιη¬τής παρουσιάζει υπό εικόνα. ο ασεβής είναι ώς ο χνούς, το άχυρον, το οποίον αφαρπάζει ο άνεμος και το ρίπτει μακράν. Η εικών, και αλλαχού της Π.Δ. απαντώσα (ψαλμ. 34,5, Ιώβ 21,18, Ήσ. 17,13), είναι ειλημμένη εκ της γεωρ¬γικής ζωής. εις το αλώνι, το οποίον έκειτο εις υψηλόν μέ¬ρος, ελίκμιζον τον σίτον, ανατινάσσοντες αυτόν εις τον αέ¬ρα, καθ’ όν χρόνον έπνεε άνεμος, όστις αφήρπαζε το άχυ¬ρον, ενώ οι κόκκοι του σίτου έπιπτον επί της γής. το «ούχ ούτως» (= δέν ευδοκιμούν κατ’ αυτόν τον τρόπον οι ασε¬βείς) δίς επαναλαμβάνεται χάριν εμφάσεως.
Στχ. 5. Περαιτέρω ο ποιητής απειλεί τους ασεβείς διά κρίσεως, υφ’ ήν δέν πρέπει να εννοήσωμεν την τελικήν, την εσχατολογικήν κρίσιν, αλλά την καθ’ ημέραν εν τή παρούση ζωή γινομένην, του Θεού τιμωρούντος τους ασεβείς. εν τή τοιαύτη κρίσει, οι ασεβείς δέν δύνανται να σταθούν όρθιοι («ού στήσονται» κατά το Έβρ.), αλλά θα πέσουν, θα συντριβούν. το «ούκ αναστήσονται» των ο δύναται να οδηγήση εις παρανόησιν, ότι δηλ. πρόκειται ενταύθα περί μή αναστάσεως των ασεβών εκ νεκρών κατά την τελικήν κρίσιν. οι τοιούτοι αμαρτωλοί περαιτέρω δέν δύνανται να σταθούν, να είναι μέλη της κοινότητος (εν βουλή) των δικαίων, των ευσεβών, περί των οποίων ο ποιητής ωμίλησεν εις τους προηγουμένους στίχους. τους τοιούτους ασε¬βείς αποκλείει της Ιουδαικής κοινότητος ο ποιητής μας. Ορθώς ο Κύριλλος ο Αλεξανδρείας παρατηρεί. «Αναστή¬σονται δε οι αμαρτωλοί, άλλ’ ούκ έσονται εν τη βουλή και τω τάγματι των δικαίων» (Migne 69,720).
Στχ. 6. εις τον τελευταίον τούτον στχ. ο ποιητής συνοψίζων ομιλεί πάλιν περί της τύχης των ευσεβών και ασεβών. οι πρώτοι τελούν υπό την προστασίαν και επίβλεψιν του Θεού, όστις «γινώσκει», φροντίζει, μεριμνά διά την οδόν, την πορείαν, την εξέλιξιν αυτών, ενώ οι ασεβείς ασφαλώς θα καταστραφούν, παρά τας διακυμάνσεις της ζωής, αι οποίαι προσωρινώς ίσως φαίνονται ενίοτε να μην επαληθεύουν την πίστιν ταύτην.
* * *
Ο ψαλμός ούτος, κατά την ποιητικήν αυτού τέχνην, δέν είναι από τα καλλίτερα τεμάχια της Εβραικής ποιήσεως. το θέμα του επίσης είναι απλούν, ο μακαρισμός του ευσε¬βούς, και αι ιδέαι είναι απλαί, άνευ ιδιαιτέρας τινός επεξεργασίας, καθ’ απλούν άλλά σαφή τρόπον διατυπούμεναι, εν ειδει αποφθεγμάτων. Κατά την μορφήν και το περιεχόμενον αυτού ο ψαλμός ανήκει εις την Σοφιολογικήν γραμματείαν. Ετέθη εν αρχή του ψαλτηρίου, ώς εισαγωγή τρόπον τινά, είτε εις ολόκληρον το ψαλτήριον είτε εις μίαν των συλλογών, εξ ων το ψαλτήριον αποτελείται. Εφέρετο δε κατά το Εβραικόν και συνηνωμένος μετά του ψαλμ. 2 (Πρβλ. Μ. Αθανάσιον, Migne 27,56).
Ο μακαρισμός του ευσεβούς είναι πάντοτε θέμα επίκαιρον διά τον Ιεροκήρυκα, χρειάζεται όμως προσοχή εις το περιεχόμενον, το οποίον θα δώση ο Ιεροκήρυξ εις την ευσέβειαν, ώς και επιδεξία ανάπτυξις της εννοίας της ανταποδόσεως του καλού και του κακού, ήτις δέν πρέπει να περιορισθή εις το υλικόν πεδίον, αλλά να προσλάβη πνευ¬ματικόν χαρακτήρα. το διδακτικώτερον όμως σημείον, το οποίον παρέχει ο ψαλμός είναι τούτο, ότι δηλαδή η εκτίμησις και η ανάδειξις της πνευματικής κληρονομίας των πατέρων, ενταύθα δε της θρησκείας, είναι το ασφαλέστερον μέσον της συγκρατήσεως, της διασώσεως της φυλετικής υποστά¬σεως παντός λαού, όστις ήθελε ευρεθή εις κρισίμους ιστορικάς στιγμάς, αναλόγους προς εκείνας, εις άς ευρέθη ο Ιουδαικός λαός. Έθνος, το οποίον, ενώ αντιμετωπίζει τον κίνδυνον της φυλετικής και πνευματικής αφομοιώσεως ύπ’ άλλων λαών, υποτιμά, υποσκάπτει ή και απεμπολεί την πνευματικήν κληρονομίαν του, χάνει μίαν των ισχυροτέρων βάσεων της υπάρξεως αυτού.

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ 90ΟΥ ΨΑΛΜΟΥ ΚAI Ο ΑΓΙΟΣ ΓΑΒΡΙΗΛ Ο ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ.

Κάθε λέξη του π. Γαβριήλ λειτουργούσε σαν φάρμακο για όλους, λαϊκούς και κληρικούς. Μια φορά οι μοναχοί που πήγαν να τον δουν, συζητούσαν καθ' οδόν περίπου τα εξής: «Τι χάρη που έχουν οι μοναχοί και τι σπουδαίο είναι που ξέρουμε τη δύναμη

 του σταυρού και του 90ού ψαλμού, και μ' αυτά μπορούμε να πολεμάμε το κακό!». Μόλις μπήκαν στο κελί του Γέροντα και τους ευλόγησε, τους είπε με λύπη:

—        Παιδιά μου, το πρωί που ξύπνησα, με εμπόδιζαν τα πονηρά πνεύματα. Ήθελα να κάνω το σταυρό μου και δεν μπορούσα. Τα χέρια μου ήταν δεμένα, αλλιώτικα θα τους έδειχνα εγώ! Με έπνιγαν τόσο, που δεν μπορούσα να πω τον 90ό ψαλμό.

0 ένας μοναχός ντράπηκε κι έσκυψε το κεφάλι του. Κι ο π. Γαβριήλ, συνέχισε:

—        Αλλά με σκέπασε το έλεος του Θεού και τα πονηρά πνεύματα με άφησαν.

Με αυτόν τον τρόπο ο άγιος δίδαξε τους μοναχούς πως χωρίς το έλεος του Θεού ο άνθρωπος δεν μπορεί να καταφέρει από μόνος του τίποτα.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 90 

Μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα                Ερμηνευτική απόδοση

Ιωάννη Θ. Κολιτσάρα

Αἶνος ᾠδῆς τῷ Δαυΐδ.

1 (Μασ. 91) Ο ΚΑΤΟΙΚΩΝ ἐν βοηθείᾳ τοῦ ῾Υψίστου, ἐν σκέπῃ τοῦ Θεοῦ τοῦ οὐρανοῦ αὐλισθήσεται.

1 (Μασ. 91) Εκείνος που ευρίσκεται, και παραμένει κάτω από την ακατανίκητον βοήθειαν του Υψίστου, αυτός θα αναπαύεται από την σκέπην του Θεού του ουρανού.

2 ἐρεῖ τῷ Κυρίῳ· ἀντιλήπτωρ μου εἶ καὶ καταφυγή μου, ὁ Θεός μου, καὶ ἐλπιῶ ἐπ᾿ αὐτόν,

2 Θα είπη και θα λέγη προς τον Κυριον· Συ είσαι ο βοηθός μου, το καταφύγιόν μου εις όλην μου την ζωήν, μάλιστα δε εις περιπετείας και κινδύνους. Αυτός είναι ο Θεός μου, στον οποίον εγώ στηρίζω και θα στηρίζω τας ελπίδας μου.

3 ὅτι αὐτὸς ρύσεταί σε ἐκ παγίδος θηρευτῶν καὶ ἀπὸ λόγου ταραχώδους.

3 Ελπίζε και συ εις αυτόν, διότι αυτός θα σε γλυτώση από τας δολίας παγίδας των πονηρών εχθρών σου, οι οποίοι, ωσάν πανούργοι θηρευταί, ζητούν να, συλλάβουν την ψυχήν σου. Αυτός θα σε προφυλάξη από δηλητηριώδη λόγια, τα οποία αναστατώνουν και πικραίνουν την ψυχήν.

4 ἐν τοῖς μεταφρένοις αὐτοῦ ἐπισκιάσει σοι, καὶ ὑπὸ τὰς πτέρυγας αὐτοῦ ἐλπιεῖς· ὅπλῳ κυκλώσει σε ἡ ἀλήθεια αὐτοῦ.

4 Αυτός, ιστάμενος εμπρός από σέ, θα σε υπερασπίζη από τους εχθρούς σου, ώστε συ να ευρίσκης ασφάλειαν οπίσω από αυτόν. Κατω από την προστασίαν των πτερύγων του θα ελπίζης εις αποτελεσματικήν βοήθειαν. Ωσάν με ασπίδα θα σε περιβάλλη ολόκληρον η φιλαλήθειά του και η προστασία, την οποίαν έχει υποσχεθη.

5 οὐ φοβηθήσῃ ἀπὸ φόβου νυκτερινοῦ, ἀπὸ βέλους πετομένου ἡμέρας,

5 Δεν θα φοβηθής από κίνδυνον νυκτερινόν, ούτε από βέλος που ρίπτεται εναντίον σου εν καιρώ ημέρας.

6 ἀπὸ πράγματος ἐν σκότει διαπορευομένου, ἀπὸ συμπτώματος καὶ δαιμονίου μεσημβρινοῦ.

6 Δεν θα φοβηθής από φόβητρον, που επέρχεται κατά την νύκτα, ούτε από κανένα δυσάρεστον γεγονός της ημέρας, η από δαιμόνιον πονηρόν, που ενεργεί κατά την μεσημβρίαν.

7 πεσεῖται ἐκ τοῦ κλίτους σου χιλιὰς καὶ μυριὰς ἐκ δεξιῶν σου, πρὸς σὲ δὲ οὐκ ἐγγιεῖ·

7 Χιλιοι θα πέσουν νεκροί εξ αριστερών σου και χιλιάδες χιλιάδων από τα δεξιά σου. Θα χάνωνται πολυάριθμοι άνθρωποι γύρω σου. Αλλά σε ούτε καν και θα σε εγγίση το κακόν.

8 πλὴν τοῖς ὀφθαλμοῖς σου κατανοήσεις καὶ ἀνταπόδοσιν ἁμαρτωλῶν ὄψει.

8 Διότι συ είσαι δίκαιος, θα έχης ανοικτά τα μάτια σου, δια να βλέπης πως εξολοθρεύονται οι αμαρτωλοί και να δοξάζης έτσι τον δίκαιον Θεόν. Γεμάτος δε ευλάβειαν θα αναφωνής·

9 ὅτι σύ, Κύριε, ἡ ἐλπίς μου· τὸν ῞Υψιστον ἔθου καταφυγήν σου.

9 συ, Κυριε, είσαι η ελπίς μου· και θα έχης ως απάντησιν. Τον Κυριον έθεσες πράγματι ως καταφύγιόν σου·

10 οὐ προσελεύσεται πρὸς σὲ κακά, καὶ μάστιξ οὐκ ἐγγιεῖ ἐν τῷ σκηνώματί σου.

10 και δεν θα σε πλησιάσουν συμφοραί, και μάστιγες δοκιμασιών δεν θα φθάσουν εις την κατοικίαν σου.

11 ὅτι τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ ἐντελεῖται περὶ σοῦ τοῦ διαφυλάξαι σε ἐν πάσαις ταῖς ὁδοῖς σου·

11 Διότι ο Κυριος θα δώση εντολήν στους αγγέλους του δια σε να σε προφυλάξουν εις όλους τους δρόμους της ζωής σου.

12 ἐπὶ χειρῶν ἀροῦσί σε, μήποτε προσκόψῃς πρὸς λίθον τὸν πόδα σου·

12 Θα σε αναλάβουν οι άγγελοι εις τα χέρια των και θα σε καθοδηγούν, ώστε ούτε το ένα σου πόδι να μη σκοντάψη εις κανένα λίθον.

13 ἐπὶ ἀσπίδα καὶ βασιλίσκον ἐπιβήσῃ καὶ καταπατήσεις λέοντα καὶ δράκοντα.

13 Θα πατήσης άφοβα επάνω εις δηλητηριώδεις όφεις, όπως είναι η ασπίς και ο βασιλίσκος, και θα καταπατήσης λέοντα και δράκοντα, χωρίς κανένα από τα θηρία αυτά να σε βλάψη.

14 ὅτι ἐπ᾿ ἐμὲ ἤλπισε, καὶ ρύσομαι αὐτόν· σκεπάσω αὐτόν, ὅτι ἔγνω τὸ ὄνομά μου.

14 Ο ίδιος ο Θεός διακηρύσσει και λέγει· Επειδή ο δούλος μου εστήριξεν εις εμέ τας ελπίδας του, εγώ θα τον γλυτώσω από κάθε κίνδυνον. Θα τον σκεπάσω με την προστασίαν μου, διότι αυτός εγνώρισε και εδόξασε το όνομά μου.

15 κεκράξεται πρός με, καὶ ἐπακούσομαι αὐτοῦ, μετ᾿ αὐτοῦ εἰμι ἐν θλίψει· ἐξελοῦμαι αὐτόν, καὶ δοξάσω αὐτόν.

15 Θα κράξη δια της προσευχής του προς εμέ και εγώ θα κάμω δεκτήν την προσευχήν του. Θα ευρεθώ παρά το πλευρόν του εις τας θλίψεις της ζωής του. Θα τον βγάλω από τας δοκιμασίας και περιπετείας και θα τον δοξάσω ακόμη περισσότερον.

16 μακρότητα ἡμερῶν ἐμπλήσω αὐτὸν καὶ δείξω αὐτῷ τὸ σωτήριόν μου.

16 Θα χαρίσω εις αυτόν μακρότητα ημερών και θα του δεικνύω καθ' όλον τον μακρόν βίον του την σωτηρίαν μου.

Παράθεση Ἀναλύσεως Ψαλμῶν (4,5,6)

4[1]

α1. Μιά προσευχὴ γιὰ τὴν νύχτα.

α2. Πρίν ἀπό τὸν ὕπνο. Γιὰ μιά δύσκολη βραδιά. Γιὰ τὴν ψυχικὴ ἡρεμία.

β. Γιὰ τὴν εὐχαριστία ἐπειδὴ σὲ βοήθησε ὁ Θεός ὅταν σὲ καταδίωκαν.

γ. Γιὰ νά θεραπεύσῃ ὁ Θεός τοὺς εὐαίσθητους ἀνθρώπους, ποὺ ἀρρώστησαν ἀπό μελαγχολία ἀπό τὴ συμπεριφορά τῶν σκληροκάρδιων ἀνθρώπων.

ε. "Ἁρμόζει εἰς κάθε Χριστιανόν, ὁπού ἐλευθερωθῇ ἀπό κινδύνους".

ζ. Ἑσπερινὴ προσευχή.
Προσευχὴ ἀπευθυνθεῖσα μετά ἀπό τὴν ἀπομάκρυση τοῦ κινδύνου.
Φαίνεται ἡ έλπίδα καὶ ἡ περιποίηση στὸ Θεό.
Ἡ ὑψίστη χαρά προέρχεται ἀπό τὴν μετά τοῦ Θεοῦ ἐπικοινωνία.

5[2]

α1. Μιά πρωϊνὴ προσευχή.

α2. Ὅταν σὲ πολεμοῦν μὲ ψέμματα. Ὅταν προσπαθοῦν νά σοῦ καταστρέψουν τὴν ἐργασία σου.

β. Ὅταν θέλης νά προσευχηθῆς καὶ νά εἰσακουσθῆ ἡ προσευχή σου.
Ὅταν θέλης νά δεηθῆς καὶ νά προσευχηθῆς.

γ. Γιὰ νά θεραπεύσῃ ὁ Θεός τὰ πληγωμένα, χτυπημένα, μάτια ἀπό τὸν κακό ἄνθρωπο.

στ. Πρωϊνή παρακλητική προσευχή νά μᾶς φυλάη ἡ παντοδυναμία τοῦ Θεοῦ ἀπό τὶς παγίδες τῶν ἀσεβῶν ἀνθρώπων καὶ νά μᾶς ὁδηγῆ μὲ ἀσφάλεια στὸν δρόμο τοῦ Εὐαγγελίου.

ζ. Γιὰ κάθε θεοφιλή ψυχή, ποὺ καλεῖται νά κληρονομήση, ὡς νύμφη τοῦ Χριστοῦ, τὰ οὐράνια ἀγαθά.

θ. Ἐν καταστάσει μετανοίας περί πραχθεισῶν ἁμαρτιῶν.
Ἐν καταστάσει στενοχωρίας καὶ ἀδημονίας.
"Χαρακτῆρες καὶ ἰδιώματα τῶν ἀγαθῶν καὶ τῶν κακῶν ἀνθρώπων καὶ περί τῆς εὐτυχίας καὶ δυστυχίας αὐτῶν.

6

α1. Μιά κραυγή ἀγωνίας.

α2. Γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση δύσκολων ἀσθενειῶν.

β. Ἐάν αἰσθάνεσαι τὴν ἀπειλή τοῦ Κυρίου λόγῳ τῶν ἁμαρτιῶν.

γ. Γιὰ νά ἐλευθερώσῃ ὁ Θεός τὸν μαγεμένο ἄνθρωπο.

δ. Ἄν εἶσαι ἄρρωστος ἤ πονᾶς.

στ. Παρακλητική προσευχή νά μή μᾶς τιμωρήση ὁ Θεός γιὰ τὶς ἠθικές παρεκτροπές μας καὶ νά ἐπισπεύση τὴ λύτρωσή μας ἀπό τὰ πάθη ποὺ μᾶς βασανίζουν.

ζ. Παρουσιάζει ἁμαρτωλό βαρειά ἔνοχο καὶ αὐστηρά τιμωρημένο, συντετριμμένο ψυχικά καὶ σωματικά, ποὺ ζητεῖ τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ.

θ. Αἴτηση παρά τοῦ Θεοῦ ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν.

---

[1] "Εκεῖνος ποὺ ἀσχολεῖται μέ τὶς ἁμαρτίες τῶν ἄλλων ἤ καί ἀπό ὑποψίες μόνοι κρίνει τόν ἀδελφό, δὲν ἔκαμε ἀκόμη ἀρχή στή μετάνοια, οὔτε ἐξετάζει νά βρεῖ τὶς δικές του ἁμαρτίες, πούν εἶναι πράγματι πιό βαριές κι από τ' ἀσήκωτο μολύβι. Οὔτε κατάλαβε ἀκόμη πῶς ὁ ἄνθρωπος γίνεται ἀναίσθητος, ἀγαπᾶ τὰ μάταια καί ἐπιδιώκει τὸ ψεῦδος". (Ψ.4, στίχ. 3).(Ἅγ. Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, φιλοκαλία ἔκδ. Περιβόλι τῆς Παναγίας,τβ, παρ.55, σελ. 83

[2] "Ἀπόφευγε νά ἐξαπατᾶς τόν πλησίον σου μέ δόλια γλώσσα, γιὰ νά μήν ἐξαπατηθεῖς ἀπό τόν ἐξολοθρευτή. Γιατί ἄκουσα ἀπό τόν προφήτη ὅτι "τόν αἱμοχαρή καί δόλιο ἄνθρωπο ὁ Κύριος τόν ἀποστρέφεται (ψ. 5,7).Ἐπίσης ἀπόφευγε νά ἐπιπλήξεις τὸ παράπτωμα τοῦ ἀδελφοῦ σου, γιὰ νά μήν ξεπέσεις ἀπό τὴν καλωσύνη καί τὴν ἀγάπη". (Ἅγιος Θεόδωρος Ἐδέσσης, Φιλοκαλία, τ. β, παρ.81 σελ. 28.

Παράθεση Ἀναλύσεως Ψαλμῶν (1,2,3)

1

α1. Ἡ εὐλογία ποὺ ἔρχεται ὡς ἀποτέλεσμα τῆς μελέτης καὶ τῆς τήρησης τοῦ νόμου τοῦ Θεοῦ.

α2. Γιὰ ἀποφυγὴ κακοῦ ἀπό τοὺς συναθρώπους μας, γιὰ τὴν ἀποφυγὴ τοῦ μίσους.

β. Γιὰ τὸν μακαρισμό, ὅσοι ἐλπίζουν στὸν Χριστό

γ. Γιὰ τὴν καρποφορία δένδρων καὶ τῶν ἀμπέλων.

ε. "Περιέχει μακαρισμόν μέν καὶ ἔπαινον τῶν εὐσεβῶν καὶ δικαίων, ταλανισμόν, δέ καὶ κατηγορίαν τῶν ἀσεβῶν καὶ ἁμαρτωλῶν".[1]

θ. "Χαρακτῆρες καὶ ἰδιώματα τῶν ἀγαθῶν καὶ τῶν κακῶν ἀνθρώπων καὶ περί τῆς εὐτυχίας καὶ δυστυχίας αὐτῶν.

2

α1. Ὁ ἐπαναστάτης ἄνθρωπος - Ὁ κυρίαρχος Θεός.

α2. Διαβάζεται πρίν ἀπό κάθε ἐργασία.

β. Γιὰ νά κατακρίνῃς τὴν κατά τοῦ Χριστοῦ ἐπιβουλή.

γ. Γιὰ νά φωτίσει ὁ Θεός αὐτούς ποὺ πηγαίνουν σὲ συνέδρια.[2]

θ. Ἐν καταστάσει στενοχωρίας καὶ ἀδημονίας.

"Προφητικοί, ἐν οἷς προλέγονται καὶ προδιαγράφονται ἀκριβῶς μέλλοντα γενέσθαι γεγονότα ἀφορῶντα ἰδίως εἰς τὸ πρόσωπον τοῦ προσδοκωμένου Μεσσίου".

3

α1. Μιά φωνὴ πρὸς τὸν Θεό σὲ ὥρα κινδύνου.

α2. Γιὰ νά λυθοῦν, φιλικῶς, οἰκογενειακές διαφορές.

β. Περί θλίψεων καὶ ὅταν καταδιώκεσαι

γ. Γιὰ νά φύγη ἡ κακία ἀπό τοὺς ἀνθρώπους, γιὰ νά μὴ βασανίζουν καὶ θίβουν ἄδικα τοὺς συνανθρώπους τους.

ε. "Ἁρμόζει καὶ εἰς κάθε χριστιανόν ὁπού πολεμεῖται ἀπό ἐχθρούς ὁρατούς καὶ ἀοράτους, ἤτοι ἀπό ἀνθρώπους καὶ δαίμονες".

στ. Ὅταν ὁ διάβολος καὶ τὰ ὄργανά του μᾶς στενοχωροῦν, μᾶς ἀπελπίζουν καὶ φέρουν ἐμπόδια στὴ ζωή μας.

ζ. Ἑωθινὴ προσευχή.

θ. Ἔκφρασις ἐλπίδος πρὸς τὸν Θεό ἐν περιπτώσει δεινῶν περιπετειῶν καὶ θλίψεων.

---

[1] "Μᾶς δείχνει τόν δρόμο τῆς εὐτυχίας. Τονίζεται ἡ ἀνάγκη τῆς ὑπακοῆς στόν νόμο τοῦ Κυρίου,γιά νά γίνουμε ἀρεστοί στὸ Θεό. "Ἡ Δρᾶσις μας" Φεβρουάριος, 2004, τεῦχος 416, σελ. 56

[2] Μᾶς παρουσιάζει τόν Σωτῆρα Χριστό ὁ ὁποῖος μᾶς ἐξασφαλίζει τὴν μακαριότητα. "Ἡ Δρᾶσις μας" Φεβρουάριος, 2004, τεῦχος 416, σελ. 56

Ερμηνεία των Ψαλμών (Ψαλμός 2ος)

Του π. Αθανασίου Μυτηλιναίου
Ὁμιλία 2η

Ψαλμός 2ος

Συνεχίζουμε μέ τήν ἀνάλυση τοῦ 2ου Ψαλμοῦ, ἀγαπητοί μου, χωρίς βεβαίως νά ἀκολουθοῦμε τή χρονική σειρά τῆς συγγραφῆς τῶν Ψαλμῶν τοῦ Ψαλτηρίου. Ἄν ἔπρεπε νά τηρήσουμε τή σειρά, ἐφόσον ἕνας μικρός Ψαλμός θά ἀπασχολοῦσε ἕνα θέμα μας μόνο, τότε γιά ἕναν μεγαλύτερο Ψαλμό θά χρειαζόταν νά κάνουμε δύο καί τρία θέματα. Γιά παράδειγμα, μόνο γιά τόν 118ο Ψαλμό, πού ἔχει ἑκατόν ἑβδομήντα ἕξι στίχους, θά θέλαμε πολλά θέματα. Ἀντιλαμβάνεσθε λοιπόν ὅτι, ἀφοῦ ἔχουμε ἑκατόν πενήντα Ψαλμούς, τό ἐλάχιστο πού θά ἔπρεπε νά κάνουμε θά ἦταν ἑκατόν πενήντα θέματα · καί ἑκατόν πενήντα θέματα εἶναι πέντε χρόνια!
Λοιπόν, ὑπενθυμίζουμε ὅτι ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, ὅπως θά γνωρίζετε, παραπέμπει στό Ψαλτήρι. Λέει στούς κατηγόρους Του, στούς Φαρισαίους, τούς ἄρχοντες καί τά λοιπά, ὅτι «ὁ Νόμος καί τό Ψαλτήριο γράφουν γιά μένα». Ὁ Νόμος εἶναι τά πέντε πρῶτα βιβλία, καί συγγραφέας εἶναι ὁ Μωυσής. Αὐτό πού εἶπε ὁ Χριστός εἶναι ἡ ἀληθινή μαρτυρία, ἀπό τό ἴδιο τό στόμα Του. Κατά συνέπεια καταλαβαίνετε ὅτι τό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν εἶναι κυρίως χριστολογικό. Θά ἐπαναλάβω αὐτό πού εἶπα καί ἄλλη φορά: Ὅλοι οἱ Ψαλμοί εἶναι χριστολογικοί, καί μάλιστα μερικοί ἰδιαίτερα, μέ ἀκαταμάχητα χριστολογικά ἐρείσματα, πού καί ὁ ἴδιος ὁ Κύριος χρησιμοποίησε.
Φαντασθεῖτε ὅτι στούς κατηγόρους Του, σχετικά μέ τή μεσσιανικότητά Του, δέν χρησιμοποίησε κανένα ἄλλο βιβλίο. Χρησιμοποίησε πολύ λίγο τούς Προφῆτες, ἀλλά κυρίως ὡς πρός τό ἔργο Του, ὄχι ὡς πρός τό πρόσωπό Του. Ὡς πρός τό πρόσωπό Του, δηλαδή τό ποιός εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός –κατά τήν ἐρώτηση πού ἔκανε στούς Μαθητές Του, «Τίνα με λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι εἶναι τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου; Ὑμεῖς δὲ τίνα με λέγετε εἶναι;», ἐσεῖς ὅμως τί λέτε γιά μένα; ποιός εἶμαι ἐγώ;– χρησιμοποίησε τόν 109ο Ψαλμό, τό βαρύτερο πυροβολικό ἀπ’ ὅλη τήν Παλαιά Διαθήκη, πού λέει «Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου· κάθου ἐκ δεξιῶν μου, ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου» καί λοιπά.
Βλέπετε, ἡ ἀξία τοῦ Ψαλτηρίου εἶναι παμμέγιστη! Βέβαια δέν θέλω καί δέν προτίθεμαι νά κάνω ἐπανάληψη τῆς εἰσαγωγῆς, γιατί δέν ἔχουμε τόν χρόνο, ἀλλά εὐκαιριακά, ὅταν ὑπάρχει κάτι καινούργιο, θά τό λέμε. Καί χωρίς νά χρονοτριβοῦμε, μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ, ἀρχίζουμε τόν 2ο Ψαλμό, πού, ὅπως σᾶς εἶπα, εἶναι ἄμεσα χριστολογικός. Θά τό δεῖτε αὐτό.
1 «Ἱνατί ἐφρύαξαν ἔθνη, καὶ λαοὶ ἐμελέτησαν κενά;
2 παρέστησαν οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς, καὶ οἱ ἄρχοντες συνήχθησαν ἐπὶ τὸ αὐτὸ κατὰ τοῦ Κυρίου καὶ κατὰ τοῦ χριστοῦ αὐτοῦ.
 (διάψαλμα)
3 διαῤῥήξωμεν τοὺς δεσμοὺς αὐτῶν καὶ ἀποῤῥίψωμεν ἀφ’ ἡμῶν τὸν ζυγὸν αὐτῶν.
4 ὁ κατοικῶν ἐν οὐρανοῖς ἐκγελάσεται αὐτούς, καὶ ὁ Κύριος ἐκμυκτηριεῖ αὐτούς.
5 τότε λαλήσει πρὸς αὐτοὺς ἐν ὀργῇ αὐτοῦ καὶ ἐν τῷ θυμῷ αὐτοῦ ταράξει αὐτούς.
6 ἐγὼ δὲ κατεστάθην βασιλεὺς ὑπ’ αὐτοῦ ἐπὶ Σιὼν ὄρος τὸ ἅγιον αὐτοῦ,
7 διαγγέλων τὸ πρόσταγμα Κυρίου. Κύριος εἶπε πρός με· υἱός μου εἶ σύ, ἐγὼ σήμερον γεγέννηκά σε.
8 αἴτησαι παρ’   ἐμοῦ, καὶ δώσω σοι ἔθνη τὴν κληρονομίαν σου καὶ τὴν κατάσχεσίν σου τὰ πέρατα τῆς γῆς.
9 ποιμανεῖς αὐτοὺς ἐν ῥάβδῳ σιδηρᾷ, ὡς σκεύη κεραμέως συντρίψεις αὐτούς.
10 καὶ νῦν, βασιλεῖς, σύνετε, παιδεύθητε, πάντες οἱ κρίνοντες τὴν γῆν.
11 δουλεύσατε τῷ Κυρίῳ ἐν φόβῳ καὶ ἀγαλλιᾶσθε αὐτῷ ἐν τρόμῳ.
12 δράξασθε παιδείας, μή ποτε ὀργισθῇ Κύριος καὶ ἀπολεῖσθε ἐξ ὁδοῦ δικαίας.
13 ὅταν ἐκκαυθῇ ἐν τάχει ὁ θυμὸς αὐτοῦ, μακάριοι πάντες οἱ πεποιθότες ἐπ’ αὐτῷ.»

Δέν μεταφράζω τώρα∙ ἡ μετάφραση θά γίνεται κατά στίχο, καθώς θά κάνουμε καί τήν ἀνάλυση.
Ὁ Ψαλμός αὐτός, ὅπως βλέπετε, εἶναι ἀνεπίγραφος. Βέβαια, δυστυχῶς, ἡ ἔκδοση πού κρατᾶμε στά χέρια μας δέν ἔχει τίς ἐπιγραφές τῶν Ψαλμῶν. Δέν ξέρω γιατί. Δέν μπορῶ νά καταλάβω γιατί, ἐνῶ θά ἦταν πολύ ἁπλό, θά μποροῦσαν νά μποῦν καί οἱ ἐπιγραφές. Ἡ ἐπιγραφή πολλές φορές εἶναι μία λέξη, τρεῖς λέξεις, μισός στίχος, τό πολύ ἕνας στίχος. Δέν ξέρω γιατί ἐδῶ δέν γράφτηκε.
Ἡ ἐπιγραφή δέ τοῦ κάθε Ψαλμοῦ εἶναι θεμελιώδους σημασίας, καί ἤ ἀναφέρει τόν Συγγραφέα ἤ ἐκφράζει τή χρήση τοῦ Ψαλμοῦ, δηλαδή γιά ποιό σκοπό τόν χρησιμοποιοῦσαν. Ὑπάρχει ὁλόκληρη ἑρμηνεία, ἱστορική καί ἀλληγορική, γύρω ἀπό τό θέμα τῶν ἐπιγραφῶν τῶν Ψαλμῶν, καί ἔχουν ἀσχοληθεῖ μεγάλες μορφές τῆς Ἐκκλησιαστικῆς μας Ἱστορίας μέ τό θέμα αὐτό. Ἀποτελοῦν ἰδιαίτερο κεφάλαιο, σπουδαιότατο. Ἄς εἶναι.
Ὁ Ψαλμός αὐτός λοιπόν, ὁ 2ος, εἶναι ἀνεπίγραφος· ἡ Παράδοση ὅμως ἀναφέρει ὅτι εἶναι τοῦ Δαβίδ, πού ἔχει συγγραφικά, ποιητικά προσόντα ἄφθαστα· εἶναι ὁ κορυφαῖος. Εἶναι κι ἄλλοι Συγγραφεῖς τῶν Ψαλμῶν, ἀλλά ὁ Δαβίδ, στό ὄνομα τοῦ ὁποίου ὑπάρχει χονδρικά καί ὁλόκληρο τό Ψαλτήρι, εἶναι πυκνός στή σκέψη καί τή διατύπωση, ρωμαλέος καί ἀπότομος καί τραχύς! Θά λέγαμε ὅτι ἔχει τά χαρακτηριστικά τῆς σωματικῆς καί τῆς ψυχικῆς του καταστάσεως.
Ὁ Δαβίδ ἦταν ἄσχημος σωματικά, σέ ἀντίθεση μέ τά ἀδέλφια του, πού ἦσαν ὡραῖα παλληκάρια. Ὁ Δαβίδ ἦταν ἄσχημος καί κοντός, ἀλλά μέ πολύ ὡραία ψυχή! Ἦταν πολύ δυνατός, ρωμαλέος στά χέρια, καί λέγεται ὅτι κάποτε πάλεψε μ’ ἕνα λεοντάρι ἐκεῖ στό δάσος καί τό νίκησε.
Αὐτά τά ψυχοσωματικά χαρακτηριστικά του τά μεταφέρει στήν ποίησή του. Ἡ ποίησή του εἶναι ρωμαλέα, δέν εἶναι φτιαγμένη μέ λογοτεχνικές γαρνιτοῦρες· ἔχει ἐκεῖνο τό ρωμαλέο, τό ἀρρενωπό, τό πυκνό, τό βαθύ. Γι’ αὐτό ὁ Δαβίδ εἶναι ὑπέροχος! Ὑπέροχος!... Δέν εἶναι ρομαντικός συγγραφέας. Γιά παράδειγμα, ὅταν διαβάζουμε τόν 118ο Ψαλμό, πού γράφτηκε στή Βαβυλώνα, βλέπουμε ὅτι εἶναι ἤρεμος Ψαλμός· εἶναι γραμμένος πολύ ὁμαλά. Βλέπει κανείς ἐκεῖ ἕναν ἄλλο χαρακτήρα ἀνθρώπου.
Αὐτός ὅμως ὁ Ψαλμός πού ἀναλύουμε, ὁ 2ος, ἀπό τό ὕφος του, μοιάζει ὅτι εἶναι τοῦ Δαβίδ, καί ἡ Παράδοση αὐτό ἀναφέρει. Ὅταν λέμε Παράδοση, σημειώσατε ὅτι στό θέμα τῶν Ψαλμῶν ἔχουμε τήν ἑβραϊκή Παράδοση, πού εἶναι Παράδοση στή Συναγωγή, δηλαδή εἶναι τό τί διέσωσε μέχρι σήμερα ἡ ἑβραϊκή Παράδοση, καί μᾶς εἶναι πολύτιμη αὐτή ἡ προσφορά.
Ἀλλά ἐδῶ, ἡ Παράδοση πού λέμε, εἶναι στήν ἴδια τήν Ἁγία Γραφή, εἶναι στό βιβλίο τῶν Πράξεων τῶν Ἀποστόλων, στό 4ο κεφάλαιο, στόν στίχο 25. Ἐκεῖ λέει ὅτι ὅταν οἱ πρῶτοι Χριστιανοί ἔκαναν κάποτε μία προσευχή σ’ ἕνα σπίτι μέσα, μετά ἀπό ξύλο πού ἔφαγαν οἱ Ἀπόστολοι, ὅταν τούς ἄφησαν, τούς ἀπέλυσαν καί γύρισαν πίσω καί διηγήθηκαν ὅτι ἔφαγαν ξύλο γιά τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, τότε ὅλοι μαζί ἔκαναν προσευχή, καί ἀναφέρθηκαν σέ στίχους τοῦ 2ου Ψαλμοῦ. Εἶπαν τό «Ἱνατὶ ἐφρύαξαν ἔθνη καὶ λαοὶ ἐμελέτησαν κενά, καὶ ἐστράφησαν κατὰ τοῦ ἁγίου παιδός σου», ὅπως λέει ὁ Δαβίδ.
Ἀπό αὐτό βλέπουμε ὅτι ὑπῆρχε ἡ ἑβραϊκή Παράδοση τότε, καί ὅτι ὁ Ψαλμός αὐτός ἦταν τοῦ Δαβίδ. Ἀλλά τό σπουδαιότατο εἶναι ὅτι, ἐφόσον μπῆκε ὁ χαρακτηρισμός μέσα στήν Καινή Διαθήκη θεόπνευστα, ὁ 2ος Ψαλμός πῆρε πλέον τήν πατρότητά του, καί συγγραφέας του δέν εἶναι παρά ὁ Δαβίδ.
Ἀρχίζει ἀπότομα. Μπαίνει στό θέμα του ἀνοίγοντας, θά λέγαμε, τή σκηνή τελείως ἀπότομα. Εἶναι τό ὕφος τοῦ Δαβίδ, αὐτό τό γνωστό, τό ρωμαλέο, τό ἀρρενωπό, τό πολεμικό ὕφος. Ἦταν πολεμικός ὁ Δαβίδ, πολύ πολεμικός! Εἶναι γνωστό ὅτι βασίλευσε κάπου σαράντα χρόνια, καί εἶχε ὅλο πολέμους, καί μάλιστα ὅλους νικηφόρους.
Καί ἀνοίγει ἡ σκηνή μέ ἐρώτημα: «Ἱνατὶ ἐφρύαξαν ἔθνη καὶ λαοὶ ἐμελέτησαν κενά;». Γιατί ἄφρισαν τά ἔθνη, πῆραν ὕφος ἄγριο καί φοβερό, καί οἱ λαοί κάθησαν καί σχεδίασαν μάταια, κούφια πράγματα; Ὑπέροχος στίχος, γεμᾶτος νόημα!
Ὁ ὅλος Ψαλμός, πρέπει νά σᾶς πῶ, ἔχει τρία σημεῖα, πού τά ἀναπτύσσει στούς δεκατρεῖς στίχους. Πρῶτα προφητεύει τήν ἐπιβουλή τῶν ἐθνῶν, ἀλλά καί τοῦ Ἰσραήλ, κατά τοῦ «χριστοῦ», κατά τοῦ κεχρισμένου, κατά τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. Ὕστερα γίνεται μία κλήση, πρόσκληση πρός τά ἔθνη: «Ἐλᾶτε, λαοί· τί κάνετε; τί φτιάχνετε; Ἐλᾶτε στόν Θεό τόν ἀληθινό!». Καί, τέλος, ἐκφράζει τήν ἀπώλεια ἐκείνων τῶν ἐθνῶν, καί τοῦ Ἰσραήλ, πού θά μείνουν ἀπ’ ἔξω, πού δέν θά ἀνταποκριθοῦν στήν πρόσκληση τοῦ Θεοῦ. Αὐτά τά σημεῖα ἐξυπηρετεῖ ὁ Ψαλμός, καί εἶναι ἡ κύρια ὑπόθεσή του.
Τό ρῆμα φρυάττω ἀναφέρεται κυριολεκτικά στά ἀδάμαστα ἄλογα. Ὅταν ἕνα ἄλογο δέν δαμάζεται, χλιμιντρίζει, βγάζει ἀτμούς ἀπό τό στόμα του, εἶναι κάπως ἀνώμαλο καί νευρικό καί τρομερά κινητικό. Κατά κυριολεξία λοιπόν τό ρῆμα φρυάττω ἀναφέρεται στά ἀδάμαστα ἄλογα, ἀλλά μεταφορικά τό λέμε καί γιά τούς ἀνθρώπους πού κινοῦνται ὅπως τά ἀνήμερα καί ἀτίθασα ἄλογα.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης λέει τό ἑξῆς: «Φρύαγμα τὸ μέγα καὶ ἀλόγιστον φρόνημα». Φρύαγμα εἶναι τό μεγάλο καί ἀλόγιστο φρόνημα, τό νά σκέπτεται κανείς ὑπεροπτικά, ἀλλά καί ἄμυαλα. Μεταφορικά τό παίρνει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης.

(συνεχίζεται)


Απόσπασμα από το βιβλίο ‘’ΕΠΙΛΟΓΗ ΨΑΛΜΩΝ’’ Τόμος ά.
Της Ιεράς Μόνης Κομνηνείου, Κοιμήσεως θεοτόκου και Αγίου Δημητρίου.
Το βιβλίο περιέχει  απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του μακαριστού Γέροντα Π. Αθανασίου Μυτιληναίου.
Η ανάρτηση γίνεται με την ευλογία της Ιεράς Μονής.

Ερμηνεία των Ψαλμών (Ψαλμός 2ος)

Του π. Αθανασίου Μυτηλιναίου
Ὁμιλία 2η

Ψαλμός 2ος

Συνεχίζουμε μέ τήν ἀνάλυση τοῦ 2ου Ψαλμοῦ, ἀγαπητοί μου, χωρίς βεβαίως νά ἀκολουθοῦμε τή χρονική σειρά τῆς συγγραφῆς τῶν Ψαλμῶν τοῦ Ψαλτηρίου. Ἄν ἔπρεπε νά τηρήσουμε τή σειρά, ἐφόσον ἕνας μικρός Ψαλμός θά ἀπασχολοῦσε ἕνα θέμα μας μόνο, τότε γιά ἕναν μεγαλύτερο Ψαλμό θά χρειαζόταν νά κάνουμε δύο καί τρία θέματα. Γιά παράδειγμα, μόνο γιά τόν 118ο Ψαλμό, πού ἔχει ἑκατόν ἑβδομήντα ἕξι στίχους, θά θέλαμε πολλά θέματα. Ἀντιλαμβάνεσθε λοιπόν ὅτι, ἀφοῦ ἔχουμε ἑκατόν πενήντα Ψαλμούς, τό ἐλάχιστο πού θά ἔπρεπε νά κάνουμε θά ἦταν ἑκατόν πενήντα θέματα · καί ἑκατόν πενήντα θέματα εἶναι πέντε χρόνια!
Λοιπόν, ὑπενθυμίζουμε ὅτι ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, ὅπως θά γνωρίζετε, παραπέμπει στό Ψαλτήρι. Λέει στούς κατηγόρους Του, στούς Φαρισαίους, τούς ἄρχοντες καί τά λοιπά, ὅτι «ὁ Νόμος καί τό Ψαλτήριο γράφουν γιά μένα». Ὁ Νόμος εἶναι τά πέντε πρῶτα βιβλία, καί συγγραφέας εἶναι ὁ Μωυσής. Αὐτό πού εἶπε ὁ Χριστός εἶναι ἡ ἀληθινή μαρτυρία, ἀπό τό ἴδιο τό στόμα Του. Κατά συνέπεια καταλαβαίνετε ὅτι τό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν εἶναι κυρίως χριστολογικό. Θά ἐπαναλάβω αὐτό πού εἶπα καί ἄλλη φορά: Ὅλοι οἱ Ψαλμοί εἶναι χριστολογικοί, καί μάλιστα μερικοί ἰδιαίτερα, μέ ἀκαταμάχητα χριστολογικά ἐρείσματα, πού καί ὁ ἴδιος ὁ Κύριος χρησιμοποίησε.
Φαντασθεῖτε ὅτι στούς κατηγόρους Του, σχετικά μέ τή μεσσιανικότητά Του, δέν χρησιμοποίησε κανένα ἄλλο βιβλίο. Χρησιμοποίησε πολύ λίγο τούς Προφῆτες, ἀλλά κυρίως ὡς πρός τό ἔργο Του, ὄχι ὡς πρός τό πρόσωπό Του. Ὡς πρός τό πρόσωπό Του, δηλαδή τό ποιός εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός –κατά τήν ἐρώτηση πού ἔκανε στούς Μαθητές Του, «Τίνα με λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι εἶναι τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου; Ὑμεῖς δὲ τίνα με λέγετε εἶναι;», ἐσεῖς ὅμως τί λέτε γιά μένα; ποιός εἶμαι ἐγώ;– χρησιμοποίησε τόν 109ο Ψαλμό, τό βαρύτερο πυροβολικό ἀπ’ ὅλη τήν Παλαιά Διαθήκη, πού λέει «Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου· κάθου ἐκ δεξιῶν μου, ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου» καί λοιπά.
Βλέπετε, ἡ ἀξία τοῦ Ψαλτηρίου εἶναι παμμέγιστη! Βέβαια δέν θέλω καί δέν προτίθεμαι νά κάνω ἐπανάληψη τῆς εἰσαγωγῆς, γιατί δέν ἔχουμε τόν χρόνο, ἀλλά εὐκαιριακά, ὅταν ὑπάρχει κάτι καινούργιο, θά τό λέμε. Καί χωρίς νά χρονοτριβοῦμε, μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ, ἀρχίζουμε τόν 2ο Ψαλμό, πού, ὅπως σᾶς εἶπα, εἶναι ἄμεσα χριστολογικός. Θά τό δεῖτε αὐτό.
1 «Ἱνατί ἐφρύαξαν ἔθνη, καὶ λαοὶ ἐμελέτησαν κενά;
2 παρέστησαν οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς, καὶ οἱ ἄρχοντες συνήχθησαν ἐπὶ τὸ αὐτὸ κατὰ τοῦ Κυρίου καὶ κατὰ τοῦ χριστοῦ αὐτοῦ.
 (διάψαλμα)
3 διαῤῥήξωμεν τοὺς δεσμοὺς αὐτῶν καὶ ἀποῤῥίψωμεν ἀφ’ ἡμῶν τὸν ζυγὸν αὐτῶν.
4 ὁ κατοικῶν ἐν οὐρανοῖς ἐκγελάσεται αὐτούς, καὶ ὁ Κύριος ἐκμυκτηριεῖ αὐτούς.
5 τότε λαλήσει πρὸς αὐτοὺς ἐν ὀργῇ αὐτοῦ καὶ ἐν τῷ θυμῷ αὐτοῦ ταράξει αὐτούς.
6 ἐγὼ δὲ κατεστάθην βασιλεὺς ὑπ’ αὐτοῦ ἐπὶ Σιὼν ὄρος τὸ ἅγιον αὐτοῦ,
7 διαγγέλων τὸ πρόσταγμα Κυρίου. Κύριος εἶπε πρός με· υἱός μου εἶ σύ, ἐγὼ σήμερον γεγέννηκά σε.
8 αἴτησαι παρ’   ἐμοῦ, καὶ δώσω σοι ἔθνη τὴν κληρονομίαν σου καὶ τὴν κατάσχεσίν σου τὰ πέρατα τῆς γῆς.
9 ποιμανεῖς αὐτοὺς ἐν ῥάβδῳ σιδηρᾷ, ὡς σκεύη κεραμέως συντρίψεις αὐτούς.
10 καὶ νῦν, βασιλεῖς, σύνετε, παιδεύθητε, πάντες οἱ κρίνοντες τὴν γῆν.
11 δουλεύσατε τῷ Κυρίῳ ἐν φόβῳ καὶ ἀγαλλιᾶσθε αὐτῷ ἐν τρόμῳ.
12 δράξασθε παιδείας, μή ποτε ὀργισθῇ Κύριος καὶ ἀπολεῖσθε ἐξ ὁδοῦ δικαίας.
13 ὅταν ἐκκαυθῇ ἐν τάχει ὁ θυμὸς αὐτοῦ, μακάριοι πάντες οἱ πεποιθότες ἐπ’ αὐτῷ.»

Δέν μεταφράζω τώρα∙ ἡ μετάφραση θά γίνεται κατά στίχο, καθώς θά κάνουμε καί τήν ἀνάλυση.
Ὁ Ψαλμός αὐτός, ὅπως βλέπετε, εἶναι ἀνεπίγραφος. Βέβαια, δυστυχῶς, ἡ ἔκδοση πού κρατᾶμε στά χέρια μας δέν ἔχει τίς ἐπιγραφές τῶν Ψαλμῶν. Δέν ξέρω γιατί. Δέν μπορῶ νά καταλάβω γιατί, ἐνῶ θά ἦταν πολύ ἁπλό, θά μποροῦσαν νά μποῦν καί οἱ ἐπιγραφές. Ἡ ἐπιγραφή πολλές φορές εἶναι μία λέξη, τρεῖς λέξεις, μισός στίχος, τό πολύ ἕνας στίχος. Δέν ξέρω γιατί ἐδῶ δέν γράφτηκε.
Ἡ ἐπιγραφή δέ τοῦ κάθε Ψαλμοῦ εἶναι θεμελιώδους σημασίας, καί ἤ ἀναφέρει τόν Συγγραφέα ἤ ἐκφράζει τή χρήση τοῦ Ψαλμοῦ, δηλαδή γιά ποιό σκοπό τόν χρησιμοποιοῦσαν. Ὑπάρχει ὁλόκληρη ἑρμηνεία, ἱστορική καί ἀλληγορική, γύρω ἀπό τό θέμα τῶν ἐπιγραφῶν τῶν Ψαλμῶν, καί ἔχουν ἀσχοληθεῖ μεγάλες μορφές τῆς Ἐκκλησιαστικῆς μας Ἱστορίας μέ τό θέμα αὐτό. Ἀποτελοῦν ἰδιαίτερο κεφάλαιο, σπουδαιότατο. Ἄς εἶναι.
Ὁ Ψαλμός αὐτός λοιπόν, ὁ 2ος, εἶναι ἀνεπίγραφος· ἡ Παράδοση ὅμως ἀναφέρει ὅτι εἶναι τοῦ Δαβίδ, πού ἔχει συγγραφικά, ποιητικά προσόντα ἄφθαστα· εἶναι ὁ κορυφαῖος. Εἶναι κι ἄλλοι Συγγραφεῖς τῶν Ψαλμῶν, ἀλλά ὁ Δαβίδ, στό ὄνομα τοῦ ὁποίου ὑπάρχει χονδρικά καί ὁλόκληρο τό Ψαλτήρι, εἶναι πυκνός στή σκέψη καί τή διατύπωση, ρωμαλέος καί ἀπότομος καί τραχύς! Θά λέγαμε ὅτι ἔχει τά χαρακτηριστικά τῆς σωματικῆς καί τῆς ψυχικῆς του καταστάσεως.
Ὁ Δαβίδ ἦταν ἄσχημος σωματικά, σέ ἀντίθεση μέ τά ἀδέλφια του, πού ἦσαν ὡραῖα παλληκάρια. Ὁ Δαβίδ ἦταν ἄσχημος καί κοντός, ἀλλά μέ πολύ ὡραία ψυχή! Ἦταν πολύ δυνατός, ρωμαλέος στά χέρια, καί λέγεται ὅτι κάποτε πάλεψε μ’ ἕνα λεοντάρι ἐκεῖ στό δάσος καί τό νίκησε.
Αὐτά τά ψυχοσωματικά χαρακτηριστικά του τά μεταφέρει στήν ποίησή του. Ἡ ποίησή του εἶναι ρωμαλέα, δέν εἶναι φτιαγμένη μέ λογοτεχνικές γαρνιτοῦρες· ἔχει ἐκεῖνο τό ρωμαλέο, τό ἀρρενωπό, τό πυκνό, τό βαθύ. Γι’ αὐτό ὁ Δαβίδ εἶναι ὑπέροχος! Ὑπέροχος!... Δέν εἶναι ρομαντικός συγγραφέας. Γιά παράδειγμα, ὅταν διαβάζουμε τόν 118ο Ψαλμό, πού γράφτηκε στή Βαβυλώνα, βλέπουμε ὅτι εἶναι ἤρεμος Ψαλμός· εἶναι γραμμένος πολύ ὁμαλά. Βλέπει κανείς ἐκεῖ ἕναν ἄλλο χαρακτήρα ἀνθρώπου.
Αὐτός ὅμως ὁ Ψαλμός πού ἀναλύουμε, ὁ 2ος, ἀπό τό ὕφος του, μοιάζει ὅτι εἶναι τοῦ Δαβίδ, καί ἡ Παράδοση αὐτό ἀναφέρει. Ὅταν λέμε Παράδοση, σημειώσατε ὅτι στό θέμα τῶν Ψαλμῶν ἔχουμε τήν ἑβραϊκή Παράδοση, πού εἶναι Παράδοση στή Συναγωγή, δηλαδή εἶναι τό τί διέσωσε μέχρι σήμερα ἡ ἑβραϊκή Παράδοση, καί μᾶς εἶναι πολύτιμη αὐτή ἡ προσφορά.
Ἀλλά ἐδῶ, ἡ Παράδοση πού λέμε, εἶναι στήν ἴδια τήν Ἁγία Γραφή, εἶναι στό βιβλίο τῶν Πράξεων τῶν Ἀποστόλων, στό 4ο κεφάλαιο, στόν στίχο 25. Ἐκεῖ λέει ὅτι ὅταν οἱ πρῶτοι Χριστιανοί ἔκαναν κάποτε μία προσευχή σ’ ἕνα σπίτι μέσα, μετά ἀπό ξύλο πού ἔφαγαν οἱ Ἀπόστολοι, ὅταν τούς ἄφησαν, τούς ἀπέλυσαν καί γύρισαν πίσω καί διηγήθηκαν ὅτι ἔφαγαν ξύλο γιά τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, τότε ὅλοι μαζί ἔκαναν προσευχή, καί ἀναφέρθηκαν σέ στίχους τοῦ 2ου Ψαλμοῦ. Εἶπαν τό «Ἱνατὶ ἐφρύαξαν ἔθνη καὶ λαοὶ ἐμελέτησαν κενά, καὶ ἐστράφησαν κατὰ τοῦ ἁγίου παιδός σου», ὅπως λέει ὁ Δαβίδ.
Ἀπό αὐτό βλέπουμε ὅτι ὑπῆρχε ἡ ἑβραϊκή Παράδοση τότε, καί ὅτι ὁ Ψαλμός αὐτός ἦταν τοῦ Δαβίδ. Ἀλλά τό σπουδαιότατο εἶναι ὅτι, ἐφόσον μπῆκε ὁ χαρακτηρισμός μέσα στήν Καινή Διαθήκη θεόπνευστα, ὁ 2ος Ψαλμός πῆρε πλέον τήν πατρότητά του, καί συγγραφέας του δέν εἶναι παρά ὁ Δαβίδ.
Ἀρχίζει ἀπότομα. Μπαίνει στό θέμα του ἀνοίγοντας, θά λέγαμε, τή σκηνή τελείως ἀπότομα. Εἶναι τό ὕφος τοῦ Δαβίδ, αὐτό τό γνωστό, τό ρωμαλέο, τό ἀρρενωπό, τό πολεμικό ὕφος. Ἦταν πολεμικός ὁ Δαβίδ, πολύ πολεμικός! Εἶναι γνωστό ὅτι βασίλευσε κάπου σαράντα χρόνια, καί εἶχε ὅλο πολέμους, καί μάλιστα ὅλους νικηφόρους.
Καί ἀνοίγει ἡ σκηνή μέ ἐρώτημα: «Ἱνατὶ ἐφρύαξαν ἔθνη καὶ λαοὶ ἐμελέτησαν κενά;». Γιατί ἄφρισαν τά ἔθνη, πῆραν ὕφος ἄγριο καί φοβερό, καί οἱ λαοί κάθησαν καί σχεδίασαν μάταια, κούφια πράγματα; Ὑπέροχος στίχος, γεμᾶτος νόημα!
Ὁ ὅλος Ψαλμός, πρέπει νά σᾶς πῶ, ἔχει τρία σημεῖα, πού τά ἀναπτύσσει στούς δεκατρεῖς στίχους. Πρῶτα προφητεύει τήν ἐπιβουλή τῶν ἐθνῶν, ἀλλά καί τοῦ Ἰσραήλ, κατά τοῦ «χριστοῦ», κατά τοῦ κεχρισμένου, κατά τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. Ὕστερα γίνεται μία κλήση, πρόσκληση πρός τά ἔθνη: «Ἐλᾶτε, λαοί· τί κάνετε; τί φτιάχνετε; Ἐλᾶτε στόν Θεό τόν ἀληθινό!». Καί, τέλος, ἐκφράζει τήν ἀπώλεια ἐκείνων τῶν ἐθνῶν, καί τοῦ Ἰσραήλ, πού θά μείνουν ἀπ’ ἔξω, πού δέν θά ἀνταποκριθοῦν στήν πρόσκληση τοῦ Θεοῦ. Αὐτά τά σημεῖα ἐξυπηρετεῖ ὁ Ψαλμός, καί εἶναι ἡ κύρια ὑπόθεσή του.
Τό ρῆμα φρυάττω ἀναφέρεται κυριολεκτικά στά ἀδάμαστα ἄλογα. Ὅταν ἕνα ἄλογο δέν δαμάζεται, χλιμιντρίζει, βγάζει ἀτμούς ἀπό τό στόμα του, εἶναι κάπως ἀνώμαλο καί νευρικό καί τρομερά κινητικό. Κατά κυριολεξία λοιπόν τό ρῆμα φρυάττω ἀναφέρεται στά ἀδάμαστα ἄλογα, ἀλλά μεταφορικά τό λέμε καί γιά τούς ἀνθρώπους πού κινοῦνται ὅπως τά ἀνήμερα καί ἀτίθασα ἄλογα.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης λέει τό ἑξῆς: «Φρύαγμα τὸ μέγα καὶ ἀλόγιστον φρόνημα». Φρύαγμα εἶναι τό μεγάλο καί ἀλόγιστο φρόνημα, τό νά σκέπτεται κανείς ὑπεροπτικά, ἀλλά καί ἄμυαλα. Μεταφορικά τό παίρνει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης.

(συνεχίζεται)


Απόσπασμα από το βιβλίο ‘’ΕΠΙΛΟΓΗ ΨΑΛΜΩΝ’’ Τόμος ά.
Της Ιεράς Μόνης Κομνηνείου, Κοιμήσεως θεοτόκου και Αγίου Δημητρίου.
Το βιβλίο περιέχει  απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του μακαριστού Γέροντα Π. Αθανασίου Μυτιληναίου.
Η ανάρτηση γίνεται με την ευλογία της Ιεράς Μονής.

Οι Επιγραφές των Ψαλμών – 3

Νικόλαος-Σταμάτιος Μωραΐτης, Δρ. Θεολογίας

Ψαλμ. 7 «ψαλμός τω Δαυίδ ον ήσεν τω Κυρίω υπέρ των λόγων Χουσί υιού Ιεμενί»: Η επιγραφή αναφέρεται στην περίοδο κατά την οποία ο Δαβίδ καταδιωκόταν από τον Σαούλ, όπως φαίνεται και από το περιεχόμενο του ψαλμού. Ο «Χουσί υιός Ιεμενί» (κατά το εβραϊκό «ο Βενιαμίτης Χους») μνημονεύεται μόνο στον παρόντα ψαλμό, ανήκε στην ίδια με τον Σαούλ φυλή και πιθανότατα διέβαλλε τον Δαβίδ στον βασιλιά και τον παρουσίαζε ως προδότη[67].

Δαβίδ_παίζων_τη_λύρα_του

Ψαλμ. 17(18) «τω Δαυίδ α ελάλησεν τω Κυρίω τους λόγους της ωδής ταύτης εν ημέρα η ερρύσατο αυτόν Κυριος εκ χειρός πάντων των εχθρών αυτού και εκ χειρός Σαούλ»: Από την επιγραφή αλλά και από το περιεχόμενο του ψαλμού συμπεραίνουμε ότι το ποίημα αυτό συντέθηκε κατά τα τέλη της ζωής του Δαβίδ, όταν είχαν νικηθεί και εκλείψει τόσο οι εχθροί του ισραηλιτικού λαού όσο και οι δικοί του επίβουλοι, μεγαλύτερος των οποίων ήταν ο Σαούλ. Ο ίδιος ευχαριστήριος ψαλμός απαντά και στο Β’ Βασιλειών[68], το οποίο ως γνωστόν περιγράφει τα γεγονότα της βασιλείας του Δαβίδ.

Ψαλμ. 26 «προ του χρισθήναι»: Ο Δαβίδ χρίσθηκε τρεις φορές βασιλιάς: πρώτα από τον προφήτη Σαμουήλ στην Βηθλεέμ[69] ενώ βασίλευε ακόμα ο Σαούλ, ύστερα στη Χεβρών από τους άνδρες της φυλής Ιούδα[70], και τέλος από όλες τις φυλές, μετά τον θάνατο του εγγονού του Σαούλ, Μεμφιβοσθέ[71]. Η επικεφαλίδα αναφέρεται στην πριν από τη δεύτερη χρίση περίοδο, δηλ. πριν από τον θάνατο του Σαούλ, επειδή ο Δαβίδ παρουσιάζεται στον ψαλμό αυτό διωκόμενος.

Ψαλμ. 28 «εξοδίου σκηνής»: Ο ύμνος αυτός ψαλλόταν κατά την τελευταία μέρα της εορτής της Σκηνοπηγίας. Στο Λευτ. 23,36 υπάρχει η παρακάτω εντολή: «επτά ημέρας προσάξετε ολοκαυτώματα τω Κυρίω και η ημέρα η ογδόη κλητή αγία έσται υμίν και προσάξετε ολοκαυτώματα τω Κυρίω εξόδιόν εστιν παν έργον λατρευτόν ου ποιήσετε». Κατά τον Θεοδώρητο, δεν πρέπει να εξαχθεί από την επιγραφή το συμπέρασμα ότι ο ύμνος αυτός ψαλλόταν από τον Δαβίδ κατά την επαναφορά της Κιβωτού της Διαθήκης στον ναό της Ιερουσαλήμ από τον «οίκον Αβεδδαρα του Γεθθαίου»[72], επειδή το περιεχόμενο του ψαλμού δεν έχει καμία σχέση με το θέμα αυτό[73].

Ψαλμ. 29(30) «του εγκαινισμού του οίκου»: Δεν υπάρχει ομοφωνία μεταξύ των ερμηνευτών ως προς το ποιος είναι ο οίκος στον οποίο αναφέρεται η επιγραφή και πότε έλαβε χώρα ο «εγκαινισμός». Έχει υποστηριχθεί ότι γίνεται λόγος για τα εγκαίνια του ναού του Ζοροβάβελ, ο οποίος ανοικοδομήθηκε από τους Ιουδαίους που επέστρεψαν στην πατρίδα τους το 538 π.Χ. επί βασιλείας του Πέρση Κύρου Β΄[74]. Πιθανότατα, όμως, πρόκειται για τα εγκαίνια και την κάθαρση του ναού από τον Ιούδα Μακκαβαίο κατά το έτος 165 π.Χ., ύστερα από τη βεβήλωσή του από τον Αντίοχο Δ΄ (175-163 π.Χ.)[75]. Σε ανάμνηση των γεγονότων αυτών, καθιερώ­θηκε η εορτή των Εγκαινίων του ναού (χανουκά חֲנֻכָּה).

Ψαλμ. 33(34) «τω Δαυίδ οπότε ηλλοίωσεν το πρόσωπον αυτού εναντίον Αβιμέλεχ και απέλυσεν αυτόν και απήλθεν»: Κατά το εβραϊκό «όταν προσποιήθηκε (ο Δαβίδ) τον παράφρονα στον Αβιμέλεχ και αυτός τον έδιωξε». Ο Δαβίδ, στην προσπάθειά του να ξεφύγει από τον Σαούλ, κατέφυγε στους Φιλισταίους. Επειδή αναγνωρίσθηκε από τους κατοίκους ως ο εχθρός που σκότωσε τον πολεμιστή τους Γολιάθ, συνελήφθη και οδηγήθηκε στον βασιλιά της Γεθ, τον Αγχούς (το όνομα Αβιμέ­λεχ=πατέρας βασιλιάς, ήταν γενικός τίτλος για τους βασιλείς των Φιλισταίων, όπως Φαραώ για τους Αιγυπτίους ή Καίσαρας για τους Ρωμαίους). Για να γλυτώσει τη ζωή του προσποιήθηκε τον τρελό «και ετυμπάνιζεν επί ταις θύραις της πόλεως και παρεφέρετο εν ταις χερσίν αυτού και έπιπτεν επί τας θύρας της πύλης και τα σίελα αυτού κατέρρει επί τον πώγωνα αυτού»[76]. Ο βασιλιάς τον λυπήθηκε και τον άφησε να φύγει. Στο ίδιο ιστορικό συμβάν αναφέρεται και η επιγραφή του Ψαλμ. 55(56) «οπότε εκράτησαν αυτόν οι αλλόφυλοι εν Γεθ».

Ψαλμ. 50(51) «εν τω ελθείν προς αυτόν  Ναθαν τον προφήτην, ηνίκα εισήλθε (ο Δαβίδ) προς Βηρσαβεέ»: Ο 50ός ψαλμός είναι γνωστός ως ψαλμός μετανοίας και αναγιγνώσκεται συχνότερα από κάθε άλλον στις ακολουθίες της Εκκλησίας μας. Στην επιγραφή γίνεται λόγος για την επίσκεψη του προφήτη Νάθαν στον Δαβίδ με λόγο Θεού, ύστερα από το ηθικό παράπτωμα στο οποίο υπέπεσε. Αυτό αφορούσε στη σχέση του με τη Βηρσαβεέ και στη δόλια εξόντωση του συζύγου της Ουρία[77]. Ο προφήτης, με την παραβολή του πλούσιου με τα πολλά ποίμνια και του φτωχού με την αμνάδα, έκανε τον Δαβίδ να συναισθανθεί το διπλό ολίσθημά του (μοιχεία και φόνος), να μετανοήσει ειλικρινά και να εκφράσει κατά τρόπο μοναδικό την ταπείνωσή του ενώπιον του Θεού. Ο βασιλιάς συγχωρέθηκε, αλλά, όπως προφήτεψε ο Νάθαν, το παιδί που γέννησε η Βηρσαβεέ πέθανε και ένας από τους γιους του, ο Αβεσσαλώμ, στασίασε εναντίον του. Αργότερα ο Δαβίδ απέκτησε από την Βηρσαβεέ άλλον γιο, τον Σολομώντα.

Ψαλμ. 51(52) «εν τω ελθείν Δωήκ τον  Ιδουμαῖον και αναγγείλαι τω Σαούλ και ειπείν αυτώ· ήλθε Δαυΐδ εις τον οίκον  Αβιμέλεχ»: Η επιγραφή μας πληροφορεί για τον λόγο σύνθεσης του ψαλμού. Ο Δαβίδ κυνηγημένος από τον Σαούλ κατέφυγε στον ιερέα της Νομβά Αβιμέλεχ, ο οποίος τον φιλοξένησε. Ύστερα πήγε στην περιοχή Οδολλάμ, συγκέν­τρωσε τετρακόσιους άνδρες και προχώρησε ως τη Μασηφά της Μωάβ, στον βασιλιά της οποίας εμπιστεύθηκε τους γονείς του. Τέλος, με συμβουλή του προφήτη Γαδ, επέστρεψε στην περιοχή του Ιούδα. Όταν ο Σαούλ πληροφορήθηκε από τον Δωήκ τον Ιδουμαίο ότι ο Αβιμέλεχ είχε φιλοξενήσει τον Δαβίδ, κάλεσε στη Γαβαά τους ιερείς της Νομβά και τους θανάτωσε. Μόνο ένας γιος του Αβιμέλεχ, ο Αβιάθαρ, κατόρθωσε να γλυτώσει τη σφαγή και να καταφύγει στον Δαβίδ, στον οποίο ανακοίνωσε την τρομερή είδηση.

Ψαλμ. 53(54) «εν τω ελθείν τους Ζιφαίους και ειπείν τω Σαούλ ουκ ιδού Δαυίδ κέκρυπται παρ᾽ ημίν»: Το περιστατικό περιγράφεται στο Α’ Βασ. 23,1εξ. Ο Δαβίδ, κυνηγημένος από τον Σαούλ και τους άνδρες του, κρυβόταν στην έρημο Ζιφ, νότια της Χεβρών. Οι Ζιφαίοι τον κατέδωσαν στον Σαούλ˙ ο τελευταίος τον περικύκλωσε, δεν κατόρθωσε όμως να τον συλλάβει επειδή εισέβαλαν οι Φιλισταίοι στη χώρα του και αναγκάστηκε να φύγει βιαστικά για να τους αντιμετωπίσει.

Ψαλμ. 56(57) «εν τω αυτόν (Δαβίδ) αποδιδράσκειν από προσώπου Σαούλ εις το σπήλαιον»: Ο Δαβίδ, στην προσπάθειά του να προστατευτεί από τη φονική μανία του Σαούλ, κατέφυγε πρώτα στο σπήλαιο Οδολλάμ που βρισκόταν στην ομώνυμη πόλη της ορεινής Ιουδαίας[78] και αργότερα σε άλλο στην περιοχή Εγγαδεί[79]. Από το περιεχόμενο του ψαλμού δεν εξάγεται με σαφήνεια σε ποια από τις δύο περιπτώσεις αναφέρεται η εν λόγω επιγραφή καθώς και η παραπλήσια του Ψαλμ. 141(142).

Ψαλμ. 58(59) «οπότε απέστειλεν Σαούλ και εφύλαξεν τον οίκον αυτού του θανατώσαι αυτόν»: Σύμφωνα με το ιστορικό, όπως περιγράφεται  στο Α΄ Βασ. 19,9-17, ο βασιλιάς Σαούλ θέλοντας να φονεύσει τον Δαβίδ, έστειλε ανθρώπους να περικυκλώσουν το σπίτι του και να τον συλλάβουν το πρωί. Η γυναίκα του, Μελχόλ, τον ειδοποίησε και εκείνος διέφυγε το βράδυ από το παράθυρο και σώθηκε.

Ψαλμ. 59(60) «οπότε ενεπύρισεν την Μεσοποταμίαν Συρίας και την Συρίαν Σωβά και επέστρεψεν Ιωάβ και επάταξεν την φάραγγα των αλών δώδεκα χιλιάδας»: Σύμφωνα με το Β΄  Βασιλ. κεφ. 8. 10. 11 και Α΄ Παραλ. 18, ο Δαβίδ νίκησε τους Αμμωνίτες, τους Σύριους και τους Ιδουμαίους, από τους οποίους οι τελευταίοι εισέβαλαν από τον νότο στην Ιουδαία, ενώ αυτός πολεμούσε με τους δύο πρώτους. Ο στρατηγός του, Ιωάβ, κατήγαγε σπουδαία νίκη στην κοιλάδα του άλατος, νότια της Νεκράς Θαλάσσης.

Ψαλμ. 62(63) «εν τω είναι αυτόν εν τη ερήμω της Ιουδαίας»: Ο Δαβίδ υποχρεώθηκε να καταφύγει δύο φορές στην έρημο της Ιουδαίας που βρίσκεται ανάμεσα στην Ιερουσαλήμ και τη Νεκρά Θάλασσα· την πρώτη φορά καταδιωκόταν από τον Σαούλ, τη δεύτερη είχε στραφεί εναντίον του ο γιος του, Αβεσσαλώμ. Αν ο στ. 12 αναφέρεται στον Δαβίδ, ο ψαλμός αυτός πρέπει να συντέθηκε σε κατοπινή περίοδο, όταν ο Δαβίδ είχε ήδη χρισθεί βασιλιάς από όλες τις φυλές των Ισραηλιτών, ύστερα από τον θάνατο του Σαούλ.

Ψαλμ. 64 «Ιερεμιου και Ιεζεκιήλ εκ του λόγου της παροικίας ότε έμελλον εκπορεύεσθαι»: Η επιγραφή απουσιάζει από το εβραϊκό και από ορισμένα χειρόγραφα της Μεταφράσεως των Ο΄[80]. Ερμηνευτές οι οποίοι δέχονται τη γνησιότητα της επιγραφής δίνουν την εξής ερμηνεία: Οι προφήτες Ιερεμίας και Ιεζεκιήλ διέταξαν να ψάλλεται η ωδή αυτή από τους εξόριστους Ιουδαίους κατά την επιστροφή τους στην πατρίδα. Σε μία τέτοια περίπτωση, συνεπέστερη προς το νόημα της επιγραφής είναι η ανάγνωση «εκ του λαού της παροικίας ότε έμελλον εκπορεύεσθαι»[81].

Ψαλμ. 70 «υιών Ιωναδάβ και των πρώτων αιχμαλωτισθέντων»: Η επιγραφή απουσιάζει από το εβραϊκό ΜΚ. Οι «υιοί Ιωναδάβ» ή «Ρεχαβίτες»[82] (από τον αρχηγό τους Γιεχοναδάβ μπεν Ρεχάβ, יְהוֹנָדָב בֶּן־רֵכָב) αποτελούσαν ασκητική ομάδα με ιδιαίτερο τρόπο ζωής και ιδιαίτερη διδασκαλία. Κατοικούσαν σε σκηνές, απείχαν – όπως και οι Ναζηραίοι – από το κρασί και τις αγροτικές εργασίες και πολεμούσαν τον θρησκευτικό συγκρητισμό[83]. Από τον προφήτη Ιερεμία, προβάλλονται ως πρότυπα υπακοής και αντιδιαστέλλονται από τους ασεβείς συμπατριώτες τους οι οποίοι οδηγήθηκαν στην αιχμαλωσία, ύστερα από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ[84].

Ψαλμ. 75 «προς τον Ασσύριον»: Τόσο η επιγραφή αυτή, όσο και η εκείνη του Ψαλμ. 79 «υπέρ του Ασσυρίου» απαντούν μόνο στη Μετά­φραση των Ο’. Η πρώτη αναφέρεται στην πολιορκία της Ιερουσαλήμ από τον Ασσύριο μονάρχη Σενναχηρίμ επί βασιλείας του Εζεκία και στην θαυματουργική διάσωσή της[85], ενώ η δεύτερη, βάσει του περιεχομένου του ψαλμού, στην εισβολή των Ασσυρίων στο βόρειο βασίλειο του Ισραήλ (722 π.Χ) και στα δεινά που αυτή προκάλεσε[86].

Ψαλμ. 95 «ότε ο οίκος ωκοδομείτο μετά την αιχμαλωσίαν» (Ο’): Εδώ γίνεται λόγος για τον δεύτερο ναό (του Ζοροβάβελ), ο οποίος οικοδομήθηκε μετά το τέλος της βαβυλώνιας αιχμαλωσίας από τους Ιουδαίους που επέστρεψαν στην πατρίδα τους. Είναι λειτουργικός ψαλμός που χρησιμοποιήθηκε κατά την ανοικοδόμηση του ναού, στα εγκαίνια και στη συνέχεια στη λατρεία. Στο εβραϊκό ΜΚ ο 95ος ψαλμός είναι ανεπί­γραφος[87].

Ψαλμ. 96 «τω Δαυίδ ότε η γη αυτού καθίσταται» (Ο΄): Δύο είναι οι πιθανότερες ερμηνείες για την επιγραφή αυτή. Αναφέρεται α) στην αναγνώριση του Δαβίδ ως βασιλέα από όλες τις φυλές ύστερα από τον θάνατο του Σαούλ και του γιου του, Ιωνάθαν[88], β) στην αποκατάσταση του Δαβίδ στον θρόνο ύστερα από τον θάνατο του γιου του, Αβεσσαλώμ, ο οποίος στασίασε εναντίον του[89]. Στο εβραϊκό ΜΚ ο 96ος ψαλμός είναι ανεπίγραφος.

Ψαλμ. 101(102) «προσευχή τω πτωχώ όταν ακηδιάση και εναντίον Κυρίου εκχέη την δέησιν αυτού»: Προσευχή που συντέθηκε από ευσεβές πρόσωπο κατά τα τέλη της βαβυλώνιας αιχμαλωσίας[90] ή λίγο μετά την επιστροφή των Ιουδαίων στις εστίες τους, όπως φαίνεται κυρίως από τους στ. 13, 14, 15, 17, 21, 29. Η λέξη ανί (עָנִי), που μεταφράζεται από τους Ο’ ως «φτωχός» έχει και τις σημασίες «άθλιος», «δυστυ­χισμένος», «ταπεινός»[91]. Η δυστυχία του συνθέτη του ψαλμού σχετίζεται με τις συνθήκες στις οποίες ζούσε ο ίδιος και οι επαναπατρισθέντες από την αιχμαλωσία συμπατριώτες του σε μία ερημωμένη Ιερουσαλήμ χωρίς ναό και τείχη και με εχθρικά τα γύρω έθνη.

Ψαλμ. 142 «ψαλμός τω Δαυίδ ότε αυτόν ο υιός καταδιώκει»: Το θέμα της επιγραφής – όπως και εκείνης του Ψαλμ. 3 –  είναι η δέηση του Δαβίδ προς τον Θεό για σωτηρία λόγω της ανταρσίας του Αβεσσαλώμ. Το «ότε αυτόν ο υιός καταδιώκει» της Μεταφράσεως των Ο’ απουσιάζει από το εβραϊκό.

Ψαλμ. 143 «τω Δαυίδ προς τον Γολιάδ»: Η σύνθεση του 143ου ψαλμού θα πρέπει να τοποθετηθεί στους μεταιχμαλωσιακούς χρόνους, λόγω του ποικίλου γλωσσικού ύφους[92] και των ομοιοτήτων που παρουσιάζει με κείμενα μεταιχμαλωσιακών προφητών[93] τα οποία αναφέρονται στην εχθρότητα των γειτονικών λαών προς τους Ιουδαίους που επέστρεψαν στην Παλαιστίνη. Τα έθνη αυτά παρομοιάζονται προς τον Φιλισταίο πολεμιστή Γολιάθ, ο οποίος ονείδιζε τους Ισραηλίτες αλλά νικήθηκε και φονεύθηκε από τον Δαβίδ.  Σύμφωνα με τον Θεοδώρητο, ο ψαλμός πρέπει να αποδοθεί στον μεταιχμαλωσιακό αρχηγό των Ιουδαίων Ζοροβάβελ ή στον αρχιερέα Ιησού, οι οποίοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με εχθρούς που θύμιζαν τον Γολιάθ[94]. Το «προς τον Γολιάδ» της Μετα­φράσεως των Ο’ απουσιάζει από το εβραϊκό.


[67] Ερμηνευτικές προσπάθειες ταύτισης του προσώπου αυτού με τον Σεμεΐ τον Βενιαμίτη, ο οποίος εξύβρισε και καταράστηκε τον Δαβίδ όταν περνούσε από την πόλη Βαουρίμ (Β΄ Βασ. 16,7), ή με τον Χουσί, το γιο του Αραχί, που ήταν φίλος του Δαβίδ (Β΄ Βασ. 15,32), δεν επαληθεύονται από τα κείμενα.

[68] Β΄ Βασ. 22,1-51.

[69] Α΄ Βασ. 16,1-13.

[70] Β΄ Βασ. 2,4.

[71] Β΄ Βασ. 5,3.

[72] Β΄ Βασ. 6,12εξ.

[73] Θεοδώρητου Κύρου, ό.π., PG 80, 1061: «Τινές των συγγραφέων ωήθησαν τον μακάριον Δαβίδ τούτον ειρηκέναι τον ψαλμόν, ηνίκα την κιβωτόν επανήγαγεν. Ουδεμίαν δε τοιαύτην διάνοιαν έχει του ψαλμού τα ρήματα·έτερα γαρ ο ψαλμός προθεσπίζει».

[74] Κ. Καλλίνικου, ό. π., σελ. 168-69.

[75] Βλ. σχ. Α΄ Μακκ. 4,36εξ.  Β΄Μακκ. 10,5εξ.

[76] Α΄ Βασ. 21,14.

[77] Το θλιβερό επεισόδιο που στιγμάτισε τη ζωή του Δαβίδ περιγράφεται αναλυτικά στο  Β΄ Βασ. 11,2-12,25.

[78] Α΄ Βασ. 22,1.

[79] Α΄ Βασ. 24,1εξ.

[80] Θεοδώρητου Κύρου, ό. π., PG 80,1345Β: «Ταύτα ούτε το Εβραϊκόν έχει, ούτε οι άλλοι ερμηνευταί, ούτε οι Εβδομήκοντα εν τω Εξαπλώ· αλλά τις, ως έοικε, ταύτην προστέθεικε την επιγραφήν, ούτε τη του ψαλμού διανοία προσεσχηκώς, ούτε την ιστορίαν μεμαθηκώς. Πρώτον μεν γαρ ο Ιερεμίας αιχμαλωσίας ουκ εκοινώνησεν· αλλ᾽ αίρεσιν λαβών διάγειν όπου βούλεται, την εν τη πατρίδι διαγωγήν είλετο».

[81] Βλ. Αρχιμ. Ι. Γιαννακόπουλου, ό. π., σελ. 296.

[82] Δ΄ Βασ. 10,15-23. Α΄ Παρ. 2,55.

[83] Για περισσότερα βλ. Β. Βέλλα, Εβραϊκή Αρχαιολογία, Αθήνα 21984, σελ. 226εξ.

[84] Ιερ. 42.

[85] Δ΄ Βασ. 18,1-20,21. Β΄ Παραλ. 32,1-23. Ησ. κεφ. 36-37.

[86] Δ΄ Βασ. κεφ. 17.

[87] Κατά τον Θεοδώρητο «ΟΟυδέ ταύτην ο μακάριος Δαβίδ έγραψε την επιγραφήν, ούτε μην οι εξ αρχής την προφητείαν ηρμηνευκότες· άλλος δε τις ως έοικεν την εξ επιπολής διάνοιαν του ψαλμού κατιδών, ταύτην τέθεικε την επιγραφήν» (Θεοδώρητου Κύρου, ό.π., PG 80, 1644).

[88] Β΄ Βασ. 5,1εξ.

[89] Για περισσότερα βλ. σχόλια στην επιγραφή του Ψαλμ. 3.

[90] Ι. Χρυσοστόμου, Εις τους Ψαλμούς, PG 55,635: «Πρόρρησιν μεν ο ψαλμός έχει της εν Βαβυλώνι του λαού των Ιουδαίων ταλαιπωρίας και της εκείθεν επανόδου· προαγορεύει δε κατά ταυτόν και των εθνών την κλήσιν και σωτηρίαν».

[91] Μ. Κωνσταντίνου –Δ. Δόικου, Στοιχεία Βιβλικής Εβραϊκής Γλώσσας – Γλωσσική Ανάλυση της Πεντατεύχου, Θεσσαλονίκη 22008, σελ. 264.

[92] Αρχιμ. Ι. Γιαννακοπούλου, ό. π., σελ. 614.

[93] Ιδιαίτερα Ιεζ. 38.

[94] Θεοδώρητου Κύρου, ό. π., PG 80, 1960.
ΠΗΓΗ.ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ