Εἰσαγωγή στό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν (Του π. Αθανασίου Μυτηλιναίου)

Μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ, ἀρχίζουμε. Φέτος τά θέματα πού θά κάνουμε θά εἶναι ἀπό τό Ψαλτήρι, ἀπό τό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν. Ὅπως θά ξέρετε, τό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν εἶναι ἕνα ἀπό τά σαράντα ἐννέα βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, καί ὅλοι οἱ Πατέρες, καθώς καί οἱ νεώτεροι Ἑρμηνευτές, συμφωνοῦν πώς εἶναι ἡ καρδιά τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Μάλιστα λέγεται ὅτι τό τί εἶναι τό Ψαλτήρι θά μποροῦσε νά ἐκφραστεῖ μέ δυό μόνο λέξεις: εἶναι ὁ Θεός καί ὁ ἄνθρωπος! Καί αὐτό γιατί ἐκεῖ μιλάει ὁ Θεός μέ ἕναν τρόπο ἔντονο· ἀλλά καί ὁ ἄνθρωπος μιλάει πρός τόν Θεό μέ ἕναν τρόπο πολλές φορές δραματικό. Γιά παράδειγμα, λέει ὁ Θεός: «πρόσχες μοι», πρόσεξέ με· κατά τόν ἴδιο τρόπο καί ὁ ἄνθρωπος λέει πρός τόν Θεό: «ἐνώτισε», ἄκουσέ με, βάλε καλά τά αὐτιά

Σου νά μ’ ἀκούσεις. Γίνεται δηλαδή ἕνα εἶδος πάλης ἀνάμεσα στόν ἄνθρωπο καί τόν Θεό. Τό Ψαλτήρι θά λέγαμε πώς εἶναι τό πιό δυνατό βιβλίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.

Καί ἀπ’ αὐτό τό βιβλίο, μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ φυσικά, θά κάνουμε φέτος ἀρκετά θέματα. Ἀλλά θά ἀναλύσουμε μόνο μερικούς ἀπό τούς Ψαλμούς, γιατί ἄν θά θέλαμε νά τούς ἀναπτύξουμε ὅλους, θά χρειαζόμαστε πολλά χρόνια· ἴσως πέντε… ἕξι… Ξέρετε τί θά πεῖ νά κάνεις πέντε - ἕξι χρόνια, γιά νά ἀναλύσεις αὐτό τό βιβλίο; Ξέρετε τί σημαίνει αὐτό; Γι’ αὐτό, εἰλικρινά σᾶς λέω, ἡ Ἁγία Γραφή δέν ἐξαντλεῖται.

Τό Ψαλτήρι, ὅπως σᾶς εἶπα, εἶναι τό βασικότερο βιβλίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, γιατί ἐπιπλέον περιέχει μέσα του κάθε πτυχή τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς! Ἄν θά ἀνοίξει κανείς τό Ψαλτήρι, θά βρεῖ τόν ἑαυτό του.

Ὁ μέγας Ἀθανάσιος λέει ὅτι σ’ ὅποια κατάσταση καί νά βρίσκεται ὁ ἄνθρωπος, θλιμμένη ἤ χαρούμενη, σέ ἀπόγνωση ἤ σ’ ἐνθουσιασμό ἤ σέ ἀπορία ἤ σέ ὁποιαδήποτε ἄλλη κατάσταση κι ἄν βρίσκεται, τό Ψαλτήρι ἔρχεται νά τοῦ ἀπαντήσει, ἔρχεται νά ταυτιστεῖ μέ τή δική του ψυχολογική κατάσταση, γιατί ἁπλούστατα γράφτηκε κάτω ἀπό ποικίλες ψυχολογικές συνθῆκες. Καί γι’ αὐτό εἶναι ἕνα βιβλίο ἰδιαίτερα κατάλληλο γιά ὅλους, προσαρμόζεται πραγματικά σέ κάθε ἀνθρώπινη ψυχή!

Ἔτσι, τό Ψαλτήρι, ἐκτός ἀπό τό ὅτι περιέχει ψυχολογικές καταστάσεις πού ἀνταποκρίνονται στήν ἀνθρώπινη ψυχή, ἔχει καί κάτι ἄλλο: περιέχει πλούσια θεολογία, εἶναι γεμᾶτο ἀπό χριστολογία. Ὅλοι οἱ Ψαλμοί, καί οἱ ἑκατόν πενήντα, εἶναι χριστολογικοί. Βέβαια μερικοί εἶναι κυρίως χριστολογικοί, δηλαδή ἄμεσα χριστολογικοί, ὅπως εἶναι ὁ 21ος Ψαλμός, ὅπως εἶναι ὁ 109ος Ψαλμός, πού εἶναι καί τό βαρύ πυροβολικό ὅλων τῶν Ψαλμῶν. Εἶναι μικρός, πολύ μικρός Ψαλμός σέ ἔκταση. Εἶναι αὐτός πού λέει: «Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου κάθου ἐκ δεξιῶν μου…» καί τά λοιπά.

Αὐτός ὁ Ψαλμός εἶναι ἡ κορυφή ὅλων τῶν Ψαλμῶν ἀπό πλευρᾶς χριστολογικῆς, προφητικῆς. Ὡστόσο, ἐνῶ ἔχουμε Ψαλμούς ἄμεσα χριστολογικούς, ὅλοι ἔμμεσα εἶναι καί χριστολογικοί. Ἔτσι ἔχουμε ἕνα βιβλίο, πού ἐνῶ εἶναι ποιητικό, ἐνῶ εἶναι συλλογή προσευχῶν, ἐνῶ εἶναι μία κραυγή τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεό, ταυτόχρονα, μέσα σ’ αὐτή τήν κραυγή, διακρίνει κανείς τό προφητικό στοιχεῖο πολύ ἔντονα, καί κυρίως τό χριστολογικό. Τό σπουδαῖο εἶναι ὅτι ὁ συντάκτης τοῦ Ψαλμοῦ ταυτίζεται μέ τόν Χριστό καί ἀποτελεῖ τύπον τοῦ Χριστοῦ.

Βέβαια, δέν σᾶς εἶπα, τό Ψαλτήρι δέν εἶναι γραμμένο μόνο ἀπό τόν Δαβίδ. Ἐπειδή ὅμως οἱ περισσότεροι Ψαλμοί εἶναι τοῦ Δαβίδ, λέγεται Ψαλτήρι τοῦ Δαβίδ. Οἱ Ψαλμοί δέν ἀνήκουν ὅλοι σ’ ἐκεῖνον, στή γραφίδα του, ἀλλά ἀνήκουν καί σέ ἄλλα πρόσωπα, καί φυσικά τά πρόσωπα αὐτά δέν εἶναι ὅλα σύγχρονα τοῦ Δαβίδ. Ἐκεῖνος πού ἄρχισε νά γράφει τούς Ψαλμούς ὁπωσδήποτε εἶναι ὁ Δαβίδ, ἄσχετα ἄν στό Ψαλτήρι ἔχουμε κι ἕναν Ψαλμό πού ἀνήκει καί στόν Μωυσῆ. Ἕνας Ψαλμός μόνο ἀνήκει στόν Μωυσῆ, καί φυσικά αὐτός ὁ Ψαλμός εἶναι κατά τέσσερις περίπου αἰῶνες, ἤ πέντε, ἀρχαιότερος. Ὁ Δαβίδ ὅμως εἶναι ἐκεῖνος πού εἶχε μία πολύ σημαντική παραγωγή Ψαλμῶν. Μετά ἔγραψαν κι ἄλλοι. Ὅλοι αὐτοί λοιπόν οἱ Ψαλμοί συλλέχθηκαν καί ἀποτέλεσαν τό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν.

Εἶναι ποιήματα κατά τήν ἑβραϊκή φιλολογία, ὄχι ὅπως τά γνωρίζουμε. Ἡ ποίηση στήν ἑβραϊκή φιλολογία δέν ἔχει οὔτε ὁμοιοκαταληξία οὔτε ἴσως καί κάποιο ρυθμό. Ὁπωσδήποτε ὑπάρχει καί κάποιος τόνος ρυθμοῦ, ὄχι ὅμως πάρα πολύ ἔντονος. Εἶναι σάν τά σύγχρονα ποιήματα, πού δέν ἔχουν ρυθμό, ἄν τό ἔχετε προσέξει, καί αὐτό πού τά κάνει νά ξεχωρίζουν ἀπό τόν πεζό λόγο εἶναι ὅτι ἔχουμε ἐπανάληψη μιᾶς φράσεως, πού δίνει ἕναν τόνο ποιητικό. Εἶναι τό μόνο στοιχεῖο ἀπό τό ὁποῖο μπορεῖ νά χαρακτηριστεῖ ἡ ἑβραϊκή ποίηση. Ὅμως εἶναι ποιήματα, ποιήματα - προσευχές.
Ἔτσι λοιπόν ἐπανέρχομαι στό προηγούμενο πού εἶπα, ὅτι ὁ Δαβίδ, ἤ ὁ Ψαλμωδός –θά λέμε πάντα ὁ Ψαλμωδός· δέν θά λέμε ὁ Δαβίδ, ἐκτός βέβαια ἄν ἡ ἐπιγραφή ἀπό πάνω λέει ὅτι ἀνήκει στόν Δαβίδ– ὁ Ψαλμωδός λοιπόν, πού στήν προκειμένη περίπτωση εἶναι ὁ Δαβίδ, ταυτίζεται μέ τό πρόσωπο πού προφητεύει, δηλαδή τόν Ἰησοῦ Χριστό.
Ὅταν πάσχει ὁ Δαβίδ –καί πάσχει φυσικά μέσα σέ ἕνα ἱστορικό πλαίσιο, εἶναι τό συγκεκριμένο ἱστορικό πρόσωπο– πάσχει γιατί ἀποτελεῖ τύπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὅταν ὁ Δαβίδ λέει ὅτι ὑποφέρει ἀπό τούς ἐχθρούς του, ὅτι τόν κύκλωσαν ἐχθροί πολλοί, ὅτι τόν κύκλωσαν «κύνες πολλοί», σκυλιά, κι ὅτι τόν κύκλωσε «συναγωγή πονηρευομένων», ὁπωσδήποτε αὐτά εἶναι προσωπικά του στοιχεῖα· ἀλλά αὐτά τά προσωπικά του στοιχεῖα ποτέ δέν μποροῦν νά σταθοῦν μόνο προσωπικά του, γιατί βάζει καί ἄλλα πράγματα, πού δέν εἶναι προσωπικά του καί πού ξεπερνοῦν τόν Δαβίδ, ξεπερνοῦν τό πρόσωπο πού τά γράφει.
Ὅπως, γιά παράδειγμα, ὅταν λέει «οὐ δώσεις τὸν ὅσιόν σου ἰδεῖν διαφθοράν», δέν θά δώσεις τόν ὅσιό σου νά δεῖ διαφθορά, μέ ἄλλα λόγια νά μπεῖ στόν τάφο καί νά λιώσει, αὐτό τό πράγμα δέν ἀφορᾶ στόν Δαβίδ. Πολύ ὀρθά τό τοποθετεῖ ὁ ἀπόστολος Πέτρος. σέ μιά ὁμιλία του στούς Ἑβραίους, καί λέει: «Ἀγαπητοί μου, αὐτό ὁ Δαβίδ δέν τό εἶπε γιά τόν ἑαυτό του · γιατί εἶναι γνωστός ὁ τάφος του. Ὁ Δαβίδ τάφηκε καί φθάρθηκε καί ἔλιωσε». Μάλιστα λέει ὅτι εἶναι γνωστός ὁ τάφος τοῦ Δαβίδ, γιατί φαίνεται πώς στήν ἐποχή τοῦ ἀποστόλου Πέτρου ὑποδεικνυόταν ὁ τάφος του. Γιατί ὅμως γράφει ὁ Δαβίδ καί λέει «οὐ δώσεις τὸν ὅσιόν σου ἰδεῖν διαφθοράν»; Κι ἐκεῖ ἀκριβῶς ὁ ἀπόστολος Πέτρος, ὀρθότατα, ἑρμηνεύει καί λέει ὅτι αὐτό ἀναφέρεται στόν Ἰησοῦ Χριστό.
Ἔχουμε λοιπόν μιά ταύτιση, ὅπως καί χθές σᾶς τό ἔλεγα, τοῦ ἀντιτύπου μέ τό πρωτότυπο. Τό ἀντίτυπο παίρνει τή θέση τοῦ πρωτοτύπου, μέχρι νά παρουσιαστεῖ τό πρωτότυπο. Φυσικά καί τό ἀντίτυπο πάσχει, πάσχει προσωπικά, ἀπό τά προσωπικά του θέματα. Αὐτά ὅμως ὅλα θά βροῦν πλήρη ἐφαρμογή στό πρωτότυπο, καί δέν εἶναι μόνον ἐκεῖνα πού ἀφοροῦν στό ἀντίτυπο. Ἔχουμε δηλαδή ἕνα ξεπέρασμα.
Ἕνα ἄλλο, πού ὁμοίως λέει, ἐκτός ἀπό τό «οὐ δώσεις τὸν ὅσιόν σου ἰδεῖν διαφθοράν», εἶναι τό «ὤρυξαν χεῖράς μου καὶ πόδας», ἔσκαψαν κι ἄνοιξαν τρῦπες στά χέρια μου καί τά πόδια μου. Καταπληκτικό! Μάλιστα, ἄν θέλετε νά ξέρετε, αὐτά εἶναι γραμμένα ὥς τά 1.100 π.Χ.. Ξέρετε τί θά πεῖ 1.100 π.Χ.; Ὁ σταυρικός θάνατος δέν ἦταν γνωστός, ἄν καί οἱ ἀρχαῖοι λαοί πάντα τόν χρησιμοποιοῦσαν, δέν τόν χρησιμοποιοῦσαν μόνον οἱ Ρωμαῖοι. Οἱ Ρωμαῖοι βέβαια τόν σταυρικό θάνατο τόν εἶχαν πιά σέ περιοπή· οἱ Ἑβραῖοι ὅμως οὐδέποτε χρησιμοποίησαν σταυρική ἐκτέλεση, κι αὐτό γιατί ἦταν γραμμένο στόν Νόμο «ἐπικατάρατος πᾶς ὁ κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου», καί κατά συνέπεια δέν ἤθελαν οὔτε καί τόν χειρότερο κακοῦργο νά τόν ὀνομάσουν ἐπικατάρατο. Ὁ τρόπος πού χρησιμοποιοῦσαν οἱ Ἑβραῖοι στή θανατική ἐκτέλεση ἦταν ὁ λιθοβολισμός. Κατά συνέπεια, μέσα σ’ αὐτό τό κλῖμα εἶναι τρομερά παράξενο καί περίεργο νά γράφει ὁ Δαβίδ «ὤρυξαν χεῖράς μου καὶ πόδας». Αὐτό δηλαδή ξεπερνάει τό ἀντίτυπο κατά πολύ καί φθάνει στό πρωτότυπο, πού εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ Ὁποῖος εἶναι ὁ μόνος Ἑβραῖος πού δικάζεται ἀπό τό Συνέδριο, ζητεῖται ἄδεια ἀπό τόν Ρωμαῖο Διοικητή καί σταυρώνεται. Εἶναι ὁ μόνος Ἑβραῖος! Ἀργότερα βέβαια ὁ Τῖτος, ὅταν κατέστρεψε     τά Ἱεροσόλυμα, σταύρωσε χιλιάδες Ἑβραίους· ἀλλά τότε πλέον, ὡς Ρωμαῖος κατακτητής, δέν θά ρωτοῦσε τί θά κάνει αὐτούς πού ὑπέτασσε. Οἱ Ἑβραῖοι οἱ ἴδιοι ὅμως, ἀπό τόν Νόμο τους, ποτέ δέν ἔκαναν σταυρική ἐκτέλεση.
Αὐτό σημαίνει ὅτι τό ἀντίτυπο ξεπερνιέται καί φθάνει στό πρωτότυπο. Ταυτίζει λοιπόν ὁ Ψαλμωδός τόν ἑαυτό του, γίνεται προφητικό πρόσωπο, ἀντιπροσωπεύει, ἄς ποῦμε, ἐκεῖνον πού προφητεύει, μέχρι νά ἔλθει αὐτός πού προφητεύεται. Δέν ὑπάρχει Ψαλμός πού νά μήν εἶναι προφητικός, εἴτε ἄμεσα εἴτε ἔμμεσα.
Ἀκόμη ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος λέει ὅτι τό Ψαλτήρι τά μέλλοντα προφητεύει, τά πεπραγμένα τῶν ἀρχαίων ὑπενθυμίζει, τόν νόμο τῶν ζώντων προσφέρει καί τόν τρόπο τῶν πρακτέων ἐκθέτει. Ὁ δέ μέγας Βασίλειος λέει: «Ἐνταῦθα ἔνι θεολογία τελεία, πρόῤῥησις τῆς διὰ σαρκὸς ἐπιδημίας Χριστοῦ, ἀπειλὴ κρίσεως, ἀναστάσεως ἐλπίς, φόβος κολάσεως, ἐπαγγελίαι δόξης, μυστηρίων ἀποκαλύψεις». Δηλαδή τό Ψαλτήρι εἶναι ἕνα βιβλίο θεολογικότατο!

Ἀκόμη κάνει ἐντύπωση ὅτι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός ἀναφέρθηκε στό Ψαλτήρι ὀνομαστικά. Ὄχι μόνο χρησιμοποίησε χωρία ἀπό τό Ψαλτήρι, ἀλλά ἀναφέρθηκε καί στό ὄνομά του, ὅταν εἶπε «γιά μένα γράφει ὁ Νόμος, οἱ Ψαλμοί καί οἱ Προφῆτες». Καί ὁλόκληρη τήν Παλαιά Διαθήκη ὁ Χριστός τή χώρισε σέ τρία τμήματα: πρῶτα στόν Νόμο –πού εἶναι τά πέντε πρῶτα βιβλία, δηλαδή ἡ Πεντάτευχος– μετά στούς Προφῆτες –πού μ’ αὐτή τή λέξη ἐννοοῦσε ὅλους τούς Προφῆτες– καί τέλος στό Ψαλτήρι, πού τό ξεχωρίζει. Βέβαια κάτω ἀπό τό θέμα Ψαλτήρι, σέ μιά εὐρεῖα ἔννοια, θά μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι εἶναι τά ποιητικά βιβλία, ὅπως ἡ Σοφία Σολομῶντος, ὁ Ἐκκλησιαστής, καί λοιπά· ὡστόσο Ψαλτήρι, σέ τελευταία ἀνάλυση, εἶναι τό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν. Καί ὁ Χριστός τό χρησιμοποίησε εἰδικά μέ τήν ὀνομασία του, ὅτι δηλαδή τό Ψαλτήρι μαρτυρεῖ γι’ Αὐτόν.«Διαβάστε τό Ψαλτήρι, λέει, καί θά βρεῖτε ὅτι μιλάει γιά μένα».
Ἀκόμη, σᾶς εἶπα προηγουμένως ὅτι κάθε ἀνθρώπινη ψυχή αἰσθάνεται τήν ἀνάγκη νά καταφύγει στό Ψαλτήρι, γιατί ἐκεῖ βρίσκει τόν ἑαυτό της· ἀλλά καί κάθε ψυχολογική κατάσταση ἀντικατοπτρίζεται,  ἤ μᾶλλον κάθε Ψαλμός μπορεῖ νά ἀνταποκριθεῖ σέ μιά ψυχολογική κατάσταση. Τί γίνεται ὅμως τώρα ἐδῶ; Ἐκεῖνος πού διαβάζει τό Ψαλτήρι, σέ ὅποια ψυχολογική κατάσταση καί νά βρίσκεται, ταυτίζει τόν ἑαυτό του μέ τόν Συγγραφέα, μέ τόν Ψαλμωδό, καί σιγά - σιγά οἰκειοποιεῖται τόν Ψαλμό, τόν κάνει δικό του, καί τόν προσφέρει πρός τόν Θεό. Ὅπως λοιπόν ἀρχικά ἐκεῖνος πού ἔγραψε τόν Ψαλμό, ὁ Δαβίδ, εὐαρέστησε στόν Θεό μέ τά λόγια αὐτά, ἔτσι καί ὁ πιστός, κατ’ ἐπέκταση –ἀφοῦ ἔχει κάνει δικό του τόν Ψαλμό, ἔγινε κτῆμα του, ἀνταποκρίνεται στήν ψυχολογική ἤ στήν ἠθική του κατάσταση– εὐαρεστεῖ κι αὐτός τόν Θεό, γιατί προσεύχεται ὅπως πρέπει.
Καί ἀκόμη κάτι ἄλλο. Ὁ μέγας Ἀθανάσιος λέει ὅτι σιγά - σιγά ὁ πιστός πού διαβάζει τό Ψαλτήρι προσαρμόζει τήν ψυχή του στήν ψυχολογία, τήν ἠθική καί τήν πνευματικότητα τῶν Ψαλμῶν, καί ἔτσι φθάνει νά μοιάσει μέ τούς συγγραφεῖς τῶν Ψαλμῶν, μέ τούς Ψαλμωδούς, ἤ μέ τόν Ψαλμωδό, δηλαδή νά γίνει ἅγιος. Γι’ αὐτό, πραγματικά, στή λατρεία τῶν Ἑβραίων τό Ψαλτήρι ἦταν σέ μεγάλη χρήση.
Εἶναι γνωστό ὅτι οἱ Ψαλμοί εἶχαν ποικίλη χρήση. Ἄλλοι Ψαλμοί λέγονταν τό πρωί, ἄλλοι τό μεσημέρι, ἄλλοι τό ἀπόγευμα, στίς διάφορες θυσίες καί σέ ποικίλες γιορτές. Ὅταν, γιά παράδειγμα, ἔρχονταν οἱ Ἑβραῖοι ἀπό τήν ἔξω χώρα, ἀπό τίς ἐπαρχίες, νά προσκυνήσουν κατά τή γιορτή τοῦ Πάσχα ἤ τῆς Πεντηκοστῆς, τότε στόν δρόμο, ὅταν ἔβλεπαν ἀπό μακριά τά Ἱεροσόλυμα, ἔψελναν ὁρισμένους Ψαλμούς, καί εἶναι αὐτοί πού λέγονται Ἀναβαθμοί. Κατά μία ἑρμηνεία, ψάλλονταν ὅταν οἱ προσκυνητές ἀνέβαιναν στά Ἱεροσόλυμα. Ἄλλοι Ψαλμοί ἦταν τῆς μετανοίας, καί οὕτω καθ’ ἑξῆς. Στή Λατρεία, ἀλλά καί στήν προσωπική χρήση, οἱ Ψαλμοί ἦταν πάντα στήν ἡμερήσια διάταξη. Ἦταν, θά λέγαμε, τό βιβλίο τῶν προσευχῶν κάθε Ἑβραίου, καί αὐτῆς τῆς ἐπίσημης Λατρείας.
Ἐπειδή δέ τό Ψαλτήρι εἶναι τόσο σπουδαῖο καί τόσο βαθύ, χρησιμοποιήθηκε καί στή χριστιανική Λατρεία. Εἶναι γνωστό ὅτι οἱ θυσίες, ὁ τελετουργικός Νόμος, ἔχει καταργηθεῖ, ἀλλά ὄχι καί τό Ψαλτήρι. Σήμερα δέν θυσιάζουμε ζῶα, οὔτε κάνουμε ὅ,τι λέει ὁ παλαιός Νόμος, ὁ τελετουργικός, πού τόν συναντᾶμε στό βιβλίο τῆς Ἐξόδου, στό Λευιτικό, στούς Ἀριθμούς. Ἐκεῖ γράφει διάφορα στοιχεῖα γιά τό πῶς θά γίνονται οἱ θυσίες κατά τή Λατρεία τοῦ Θεοῦ, ὅπως μέ τό θυμίαμα, μέ τήν ἀναίμακτη θυσία, τήν αἱματηρή θυσία, τό πλύσιμο χεριῶν, ποδιῶν, καί λοιπά καί λοιπά. Τέτοια πράγματα δέν ἔχουμε. Ἔχει καταργηθεῖ ὁ τελετουργικός Νόμος, γιατί ἀπέβλεπε στή θυσία τοῦ Χριστοῦ, καί ἐφόσον ἦρθε τό πρωτότυπο, ἡ σκιά δέν χρειάζεται.
Δέν θέλουμε τώρα φῶς, γιά παράδειγμα, εἴτε καμμένη εἶναι ἡ ἀσφάλεια, εἴτε ὄχι, ἄν ἔχουμε τόν ἥλιο· δέν μᾶς ἐνδιαφέρει πιά νά ἔχουμε ἠλεκτρικό. Ἔτσι κι ἐδῶ· ἦλθε τό πρωτότυπο, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, καί δέν ἔχουμε ἀνάγκη πλέον ἀπό τόν σκιώδη τελετουργικό Νόμο. Ἀλλά τό Ψαλτήρι ἔχει παραμείνει. Γιατί;
Ὑπάρχει ἕνας στίχος πού λέει: «Ἔλεον θέλω καὶ οὐ θυσίαν». Ἤ, ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, πού τό παίρνει ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη: «ὁ καρπός τῶν χειλέων εἶναι ἀνώτερος ἀπό τή θυσία». Καί ξέρετε ποιός εἶναι ὁ καρπός τῶν χειλέων; Εἶναι τό νά ψάλλεις, νά προσεύχεσαι· καί αὐτό εἶναι μιά θυσία λογική, μιά θυσία τῶν χειλέων, μιά θυσία τῆς καρδιᾶς. Καί ἐφόσον στήν Καινή Διαθήκη δέν ἔχουμε πλέον τήν παλαιά θυσία, ἔχουμε νέου τύπου θυσίες, τή θυσία τῶν χειλέων, τή θυσία τῆς καρδιᾶς, ἔχουμε δηλαδή τό Ψαλτήρι, πού προσαρμόζεται σ’αὐτή τή μορφή θυσίας.
Ἔτσι λοιπόν εἶναι τό μόνο βιβλίο πού περνάει στήν καθημερινή χρήση τῆς χριστιανικῆς Λατρείας καί ζωῆς. Δέν ὑπάρχει Ἀκολουθία, ἀπό τίς ὀκτώ Ἀκολουθίες τοῦ εἰκοσιτετραώρου, καθώς καί ἡ Θεία Λειτουργία –πού βέβαια δέν εἶναι Ἀκολουθία– πού νά μήν περιέχει μέσα τουλάχιστον ἕναν ἤ τρεῖς Ψαλμούς.
Θά πάρω τίς πιό μικρές Ἀκολουθίες, πού εἶναι οἱ Ὧρες: ἡ Πρώτη, Τρίτη, Ἕκτη καί Ἐνάτη. Θά ξέρετε ὅτι ἡ κάθε Ὥρα περιέχει τρεῖς Ψαλμούς.
Τό Ἀπόδειπνο ἔχει ἐπίσης τρεῖς Ψαλμούς.
Ὁ Ὄρθρος ἔχει ἕξι Ψαλμούς –ὁ γνωστός μας Ἑξάψαλμος– καί χωριστά στίχους ἀπό τούς Ψαλμούς, πού τούς λέμε στούς Αἴνους. Βεβαίως οἱ Αἶνοι θά μποροῦσαν νά λέγονται ὁλόκληροι, καί ἔτσι λέγονταν καί ἔτσι εἶναι καταχωρημένοι, ἄσχετα ἄν ἐμεῖς κρατᾶμε ἕναν - δύο στίχους, τούς πρώτους - πρώτους, καί μετά μπαίνουμε ἀμέσως στά τροπάρια. Οἱ Ψαλμοί αὐτοί τῶν Αἴνων λέγονταν ὁλόκληροι. Ἄρα λοιπόν δέν εἶναι μόνο οἱ ἕξι Ψαλμοί στόν Ὄρθρο· εἶναι περισσότεροι.